– Wzrost czynszów wynikający m.in. z indeksacji stawek oraz wzrost kosztów eksploatacyjnych napędzany m.in. zwiększeniem kosztów energii to impulsy, które w 2023 r. zmuszą do pochylenia się nad kwestią optymalizacji kosztów zarówno najemców, jak i właścicieli budynków – wskazuje Marcin Purgal. – Firmy z uwagą będą nie tylko przyglądały się kosztom najmu, ale będą również optymalizowały powierzchnię z uwzględnieniem aktualnych trendów w zakresie efektywnego i funkcjonalnego wykorzystania posiadanej przestrzeni, mając na uwadze pracę części zatrudnionych osób w trybie hybrydowym czy home office. Oczekujemy, że na najbardziej płynnych rynkach, w tym w Warszawie, dalej najlepsze projekty i ugruntowane lokalizacje będą w zainteresowaniu inwestorów, chociaż tu nie bez znaczenia będzie podejście do stóp kapitalizacji, które mogą ulec dekompresji – dodaje.
Drugi ważny trend to ESG. Zdaniem Kaszyńskiego na wybór biura czy magazynu będzie mieć wpływ wprowadzenie jednolitych europejskich standardów raportowania strategii ESG.
– W kontekście budynków komercyjnych najważniejsze będą dwa punkty: ograniczenie emisji CO2 oraz zużycia energii elektrycznej, a dostosowywanie starszych budynków, np. przez odpowiednie modyfikacje systemów klimatyzacji, zainstalowanie czujników ruchu czy oświetlenia typu LED, stanie się jednym z elementów negocjacji najemców z wynajmującym – mówi Kaszyński.
– ESG to już ważna kwestia, na którą coraz bardziej zwracają uwagę inwestorzy czy deweloperzy analizując szczegółowo efektywność energetyczną, zielone rozwiązania, materiały użyte do budowy budynku czy aspekt społeczny nieruchomości – wylicza Purgal. – Standardem rynkowym staje się badanie ESG w procesie nabywania nieruchomości, gdzie coraz częściej jest to wymóg instytucji finansującej zakup. Spodziewamy się, że w 2023 r. i kolejnych latach nacisk na ESG będzie coraz większy i będzie jednym z istotnych czynników determinujących zakup danej nieruchomości – podkreśla.
Dominika Jędrak, dyrektorka działu doradztwa i badań rynku w Colliers, mówi, że efektywność energetyczna, liczenie śladu węglowego, efektywna gospodarka wodna czy gospodarka odpadami znajdą się na radarze uczestników rynku nieruchomości.
– Kontynuacja trendu związanego z ESG, a co za tym idzie, zwiększone zainteresowanie inicjatywami społecznymi i środowiskowymi obejmie wiele segmentów rynku w 2023 roku. Ta potrzeba będzie wynikała z zielonych regulacji i ogólnounijnej dyrektywy CSRD. Już teraz zauważamy wiele przedsiębiorstw, które przechodzą z klasycznych modeli biznesowych na modele zrównoważone. W kolejnym roku to grono się powiększy, a tempo zmian będzie zależało od presji na proces certyfikacji. Deweloperzy i najemcy będą zmuszeni do poszukiwania nowych rozwiązań, które ograniczą ich negatywny wpływ na środowisko – mówi Jędrak.
