Place miejskie pełne życia

Zagospodarowanie placów miejskich stanowi dziś ważne wyzwanie urbanistyczne, jednocześnie bywa szansą dla miast na rozwój życia publicznego, towarzyskiego, kulturalnego, turystycznego.

– Plac miejski pełnił zawsze wiele istotnych funkcji społecznych. Od początku istnienia miast place pozostają obok ulic najważniejszym elementem przestrzeni publicznej – mówi dr Tomasz Sławiński, zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki.

– Dzisiejsze place spełniają podobną rolę, co place w starożytnej Grecji czy Rzymie. Tradycyjnie pozostały one miejscem, gdzie mieszkańcy mogą się spotkać, spędzać czas wspólnie, budować społeczeństwo obywatelskie. Wzmożone zainteresowanie placami w Polsce wiąże się po części z odzyskaniem wolności życia publicznego i społecznego po 1989 r. – ocenia ekspert.

W średniowieczu plac znajdował się zwykle w centralnej części miasta, służył najczęściej wymianie handlowej, zbiegały się na nim główne drogi; miejsce to nazywano rynkiem. Przy rynku miejskim znajdował się ratusz i kamienice najbogatszych mieszczan.

Place wielkich miast w obecnej formie, bardziej okazałe, nazywane nieraz salonem miasta, wywodzą się z renesansowych miast włoskich, gdzie w czasach odrodzenia sięgnięto do antycznych rozwiązań, udoskonalając ich formę. Renesansowym i barokowym placom dodano bogactwa i splendoru. W ten sposób wyznaczono standardy urbanistyczne nowożytności.

Miejska energia

Bogate place w całej Europie pełnią dziś również rolę reprezentacyjną, wiele z nich to miejsca utrwalania pamięci zbiorowej. – Na miejskich placach powstają ważne pomniki, wmurowywane są tablice, odbywają się koncerty, na placach upamiętnieni są wielcy bohaterowie – przypomina Sławiński.

– Place są miejscem, gdzie dokonuje się wymiana energii między ludźmi, gdzie ludzie się widzą, gdzie miasto się widzi – podkreśla Bogna Świątkowska, prezes Fundacji Bęc Zmiana.

– Niestety, z naszych badań i obserwacji wynika, że place w polskich miastach mają wiele wad. Często są źle zaprojektowane, nie biorą pod uwagę różnorodnych potrzeb współczesnych mieszkańców. Nawet jeśli są obecnie odnawiane, zwykle nie zostają odpowiednio przygotowywane do poważnych wyzwań klimatycznych – opowiada Bogna Świątkowska. – Na polskich placach wyłożonych kostką lub płytami brakuje zieleni, w upalne dni trudno o cień. Mało kto myśli o retencji wody. Problemem placów bywa ich monofunkcyjność. Najgorzej, gdy ta jedna funkcja sprowadza się w Polsce do wielkiego parkingu dla samochodów – ocenia.

O warszawskim placu Teatralnym krążył ponury żart, że to najpiękniejszy parking w Unii Europejskiej. W Warszawie jest 67 miejsc uznawanych administracyjnie za place lub rynki miejskie. Wśród nich plac Zbawiciela uchodzi dziś za wyjątkowo atrakcyjny, choć jeszcze 15 lat temu było to dość obskurne miejsce, gdzie hulał wiatr.

Przestrzeń dla ludzi

Według badań „Place Warszawy (do odzyskania)" prowadzonych przez Fundację Bęc Zmiana wraz z Fundacją Puszka, wszystkie place w Warszawie mogą przemienić się w przestrzenie atrakcyjne. „Lecz aby na placach miejskich mogło swobodnie toczyć się miejskie życie, wymagają one jeszcze dużo uwagi" – podkreślają autorzy badania.

– Patrzmy na problem szeroko. Plac miejski jest tam, gdzie toczy się życie miejskie. Być może za nowy plac można w Warszawie uznać bulwary nad Wisłą, które spełniają wiele funkcji miejskiej agory, albo przestrzeń przy wejściu do Metra Centrum, nazywaną przez warszawiaków potocznie Patelnią – zachęca Bogna Świątkowska.