Odnalezione jedno stulecie

Przeszłość na nowo odkryta. Zamek w Ciechanowie jest o wiek starszy, niż sądziliśmy. Budowę zaczął książę Siemowit w XIV wieku.

Publikacja: 25.02.2009 00:12

Zamek w Ciechanowie był zarazem twierdzą i siedzibą książąt mazowieckich. Pod koniec średniowiecza b

Zamek w Ciechanowie był zarazem twierdzą i siedzibą książąt mazowieckich. Pod koniec średniowiecza budził zachwyt współczesnych

Foto: Rzeczpospolita, Rob Robert Gardziński

Badania wspaniałej mazowieckiej twierdzy podejmowano wielokrotnie. Rozpoczęły się już w 1955 roku. Wykopaliska prowadziło wielu naukowców, archeologów i architektów. A jednak można powiedzieć, że – paradoksalnie – warownia szczęścia do badań nie miała.

Na przykład dokumentacja z kampanii w latach 1966 – 1967 zaginęła. Gdy w 1970 roku rozpoczęto prace remontowe, towarzyszyły im wykopaliska. Prowadzono je jednak z przerwami, wyniki były publikowane w postaci tylko krótkich komunikatów, natomiast nie dokonano pełnej analizy uzyskanych materiałów.

Niemniej na podstawie wykopalisk trwających pół wieku wyłonił się obraz najstarszych dziejów zamku książąt mazowieckich: w podręcznikach i przewodnikach można przeczytać, że zamek w Ciechanowie został zbudowany w pierwszej połowie XV wieku, z inicjatywy księcia mazowieckiego Janusza I Starszego.

Pierwsze zachowane wzmianki o zamku pochodzą z 1429 roku i dotyczą rachunków budowlanych. Wystawiał je dla władcy Mazowsza budowniczy, niejaki Niklas.

[srodtytul]Nie syn, lecz ojciec[/srodtytul]

A jednak było nieco inaczej. Prawda zaczęła wychodzić na jaw – dosłownie, spod ziemi i spod łopaty – gdy rozpoczęła się modernizacja zamku, a Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie rozpoczęło badania ratownicze. Kierował nimi Marek Janusz Piotrowski. Wykopy pojawiły się na dziedzińcu, przy bramie południowej, przy tzw. Domu Dużym, czyli części mieszkalnej, przy murach od strony zachodniej i wschodniej i w obrębie fosy po zachodniej stronie muru. Zachowane fragmenty drewna posłużyły do analizy dendrochronologicznej, między innymi były to pale drewniane użyte do zbudowania ostrogi drewniano-ziemnej osłaniającej przyczółek mostowy przy bramie południowej. Węgle posłużyły do analizy 14[sub]C[/sub].

Architekci i historycy pomagali archeologom interpretować elementy stratygrafii warstw oraz kamiennych i ceglanych konstrukcji odsłoniętych na głębokości ponad trzech metrów. Na podstawie wszystkich tych prac naukowcy doszli do wniosku, że budowa zamku ruszyła w drugiej połowie XIV wieku, a nie – jak dotychczas sądzono – w latach 20. XV wieku. A zatem inicjatorem budowy nie był książę mazowiecki Janusz I, lecz jego ojciec Siemowit III.

[srodtytul]Z drewna, ziemi i cegieł[/srodtytul]

W pierwszej fazie zamek zbudowano na planie prostokąta o bokach 57 i 48 m. – Ceglane mury wysokości pięciu metrów wzniesiono na podstawie z polnych kamieni spojonych zaprawą. Powstał wtedy budynek, pomieszczenie dla załogi, koło południowej bramy. Olbrzymi dziedziniec służył jako schronienie dla ludności miasta w razie najazdu.

W centrum zamku mogła stać drewniana wieża na kamiennej podstawie. – Półtorametrowej grubości warstwa konstrukcyjna jałowej gliny pod brukiem dziedzińca związana jest z pierwszą fazą budowy, a nie, jak dotychczas sugerowano, z późniejszą przebudową.

Z tego okresu może pochodzić podwójna palisada i pięciometrowej szerokości opaska gliniana wzdłuż zewnętrznych murów zamku. Wtedy opasano zamek fosą szerokości 18 m. – wyjaśnia Marek J. Piotrowski.

[srodtytul]Wielkość i upadek[/srodtytul]

W XV wieku zamek był rozbudowywany. Wieże podwyższono do 20 m, mury do 10 m. Po odsunięciu na północ granicy Mazowsza z Krzyżakami książę Janusz I (zmarł w grudniu 1429 roku) rozpoczął w Ciechanowie budowę siedziby książęcej. W zamku powstał tzw. Dom Duży z drewnianym krużgankiem. Wybrukowany został dziedziniec, a wieżę obserwacyjną na środku dziedzińca rozebrano.

W XVI wieku zamek stracił na znaczeniu, (przyłączenie Mazowsza do Polski) po wojnach szwedzkich w XVII w. popadł w ruinę. Trwają prace nad jego rewitalizacją. Dzieje zamku uwzględniające najnowsze wyniki badań przedstawia wystawa „Zamek w Ciechanowie – przeszłość na nowo odkryta”. Przygotowało ją Muzeum szlachty mazowieckiej w Ciechanowie, do 5 kwietnia można ją oglądać w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie.

wyślij e-mail do autora

[mail=k.kowalski@rp.pl]k.kowalski@rp.pl[/mail]

Badania wspaniałej mazowieckiej twierdzy podejmowano wielokrotnie. Rozpoczęły się już w 1955 roku. Wykopaliska prowadziło wielu naukowców, archeologów i architektów. A jednak można powiedzieć, że – paradoksalnie – warownia szczęścia do badań nie miała.

Na przykład dokumentacja z kampanii w latach 1966 – 1967 zaginęła. Gdy w 1970 roku rozpoczęto prace remontowe, towarzyszyły im wykopaliska. Prowadzono je jednak z przerwami, wyniki były publikowane w postaci tylko krótkich komunikatów, natomiast nie dokonano pełnej analizy uzyskanych materiałów.

Pozostało 87% artykułu
Nauka
W organizmach delfinów znaleziono uzależniający fentanyl
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Nauka
Orki kontra „największa ryba świata”. Naukowcy ujawniają zabójczą taktykę polowania
Nauka
Radar NASA wychwycił „opuszczone miasto” na Grenlandii. Jego istnienie zagraża środowisku
Nauka
Jak picie kawy wpływa na jelita? Nowe wyniki badań
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Nauka
Północny biegun magnetyczny zmierza w kierunku Rosji. Wpływa na nawigację