Pokonaliśmy neandertalczyków liczebnością

Zagadka zniknięcia neandertalczyków i dominacji człowieka w Europie rozwiązana

Publikacja: 29.07.2011 00:51

Krzemień używany przez ludzi pierwotnych

Krzemień używany przez ludzi pierwotnych

Foto: Fotorzepa, Darek Golik

Pytanie o przyczyny szybkiego wymarcia neandertalczyków po przybyciu przedstawicieli Homo sapiens to jeden z największych problemów antropologii. Co takiego się stało, że po ok. 300 tys. lat dominacji w Europie neandertalczycy zniknęli w ciągu kilkunastu tysięcy lat? Czy my, przedstawiciele Homo sapiens, górowaliśmy nad nimi inteligencją? To nie był nasz największy atut – twierdzą naukowcy na łamach dzisiejszego „Science".

„To pierwsze badania dowodzące, że mieliśmy ogromną liczebną przewagę w porównaniu z neandertalczykami" – piszą badacze z Uniwersytetu Cambridge. „W ten sposób rozwiązujemy jedną z najdłuższych i najbardziej kontrowersyjnych debat – nad zniknięciem populacji neandertalczyków".

Najazd

Dziś naukowcy uważają, że Homo sapiens zaczął wypierać neandertalczyków już 40 tys. lat temu. Ostatnie ślady naszych kuzynów pochodzą sprzed 30 – 25 tys. lat.

Analizy prowadzone przez sir Paula Mellarsa, emerytowanego profesora prehistorii i ewolucji człowieka Uniwersytetu Cambridge, oraz doktorantki Jennifer French wskazują, że ludzie anatomicznie współcześni przybyli z Afryki do Europy w ogromnej sile. Według szacunkowych ocen było nas dziesięć razy więcej niż neandertalczyków.

Naukowcy z Uniwersytetu Cambridge badali ślady neandertalczyków i Homo sapiens w rejonie Perigord. To region w południowo-zachodniej Francji, pokrywający się z dzisiejszym departamentem Dordogne. Właśnie tu znajduje się słynna grota Lascaux z paleolitycznymi malowidłami.

Badacze porównywali, jak wyglądały siedliska neandertalskie i późniejsze ludzi anatomicznie współczesnych. Okazało się, że ich liczba wraz z przybyciem Homo sapiens gwałtownie wzrosła. Miejsca bytowania ludzi stały się również większe, więcej było w nich narzędzi i resztek zjadanych zwierząt. Zdaniem naukowców świadczy to, że społeczność Homo sapiens była liczniejsza i prawdopodobnie lepiej zorganizowana niż konkurujących z nami w tym czasie neandertalczyków.

Kwestia inteligencji?

Co to oznacza? Nasi przodkowie wygrywali walkę o najlepsze miejsca do polowań. Łatwiej gromadzili zapasy na długie i lodowate zimy. Zajmowali atrakcyjniejsze siedziby. A gdy dochodziło do konfliktów – nieuniknionych, jak przyznają badacze – zwyciężaliśmy przewagą liczebną.

Czy mieliśmy również przewagę inteligencji? To, przyznaje prof. Mellars, przedmiot debaty. Wiele śladów pozostawionych przez Homo sapiens wskazuje, że mieliśmy przewagę technologiczną.

Znaleziska archeologiczne świadczą o tym, że najeźdźcy dysponowali lepszym wyposażeniem (m.in. skuteczniejszymi oszczepami), znali techniki przechowywania żywności i potrafili prowadzić wymianę z innymi grupami ludzkimi w tym samym rejonie.

O wyższych zdolnościach społecznych świadczą również wytwory sztuki – malowidła naskalne, ozdoby. – To jasne, że właśnie te innowacje w technologii i zachowaniu pozwoliły ludziom pokonać populację neandertalczyków na praktycznie całym kontynencie – mówi prof. Mellars. – Neandertalczycy musieli się wycofać na mniej atrakcyjne tereny i w rezultacie – na przestrzeni kilku tysięcy lat – ich populacja zmniejszyła się i wymarła.

Badacze przyznają, że fakt, iż dysponowaliśmy przewagą inteligencji, nie powinien specjalnie dziwić. Opisywane zdobycze cywilizacyjne pojawiły się bowiem na 20 – 30 tys. lat przed opuszczeniem przez Homo sapiens Afryki.

Co więcej – podkreślają autorzy – linie ewolucyjne ludzi i  neandertalczyków rozdzieliły się co najmniej pół miliona lat wcześniej, więc zasadnicze różnice nie powinny być zaskoczeniem.

Ile w nas neandertalczyka

Dzięki badaniom genetycznym zespołu Svante Pääbo wiemy, że wcześni ludzie i neandertalczycy krzyżowali się ze sobą. Świadczy o tym porównanie genomów obu gatunków. Zdaniem Pääbo od 1 do 4 proc. genów człowieka pochodzi od naszych wymarłych kuzynów.

Nie są to fragmenty decydujące o przetrwaniu, raczej ślady pokazujące, co się stało w przeszłości. W niektórych miejscach zbadana część genomu neandertalczyka różni się od genomu człowieka mniej niż ludzi między sobą.

Do wymiany genów doszło prawdopodobnie na Bliskim Wschodzie 50 – 80 tys. lat temu.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora p.koscielniak@rp.pl

Nauka
W organizmach delfinów znaleziono uzależniający fentanyl
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Nauka
Orki kontra „największa ryba świata”. Naukowcy ujawniają zabójczą taktykę polowania
Nauka
Radar NASA wychwycił „opuszczone miasto” na Grenlandii. Jego istnienie zagraża środowisku
Nauka
Jak picie kawy wpływa na jelita? Nowe wyniki badań
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Nauka
Północny biegun magnetyczny zmierza w kierunku Rosji. Wpływa na nawigację