Najstarszy praszczur dinozaura

Miał być stąpającym na dwóch łapach mięsożercą. W ten sposób najstarszego krewniaka dinozaurów wyobrażali sobie dotąd paleontolodzy. Jakież było ich zdziwienie, kiedy poszukiwane od wielu lat stworzenie okazało się czteronożnym roślinożercą (choć nie ma pewności, czy nie żywiło się jednocześnie mięsem).

– To, co znaleźliśmy, bardzo różni się od tego, co spodziewaliśmy się odkryć – przyznaje Randall B. Irmis z Utah Museum of Natural History i University of Utah, członek ekipy badawczej.

Szczątki należące do 14 osobników nieznanego dotąd gatunku zostały odkopane w dolinie Ruhuhu w południowej Tanzanii w 2007 roku. Jednak dopiero dzisiaj wyniki prac międzynarodowego zespołu naukowców – Amerykanów, Tanzańczyków, Kanadyjczyków i uczonych z RPA – ujrzały światło dzienne. Informuje o nich “Nature”. Publikacja ta rzuca nowe światło na dotychczasową wiedzę dotyczącą ewolucji wielkich gadów.

[srodtytul]Jak ludzie i szympasy[/srodtytul]

Nowy gatunek został nazwany Asilisaurus kongwe (asili w języku suahili oznacza przodka, saurus to po grecku “jaszczurka”, a kongwe to w języku afrykańskim “starodawny”). Należące do niego odnalezione osobniki miały od pół do metra wysokości, od metra do trzech długości i ważyły od 10 do 30 kg. Ich resztki znajdowały się w jednej bryle powstałej wskutek nagromadzenia prehistorycznych kości. Na podstawie ich badań uczonym udało się zrekonstruować niemalże cały szkielet zwierzęcia.

[wyimek][srodtytul]ok. 10 mln lat[/srodtytul] przed najstarszym znanym dinozaurem żył Asilisaurus[/wyimek]

Okazało się, że Asilisaurus miał wiele wspólnych cech z dinozaurami, lecz nie zaliczał się do ich drzewa genealogicznego. Był protodinozaurem, czyli mówiąc inaczej, stworzeniem podobnym do wielkich gadów. Ale należał do silezaurów, średniej wielkości zwierząt czworonożnych, które w okresie późnego triasu (228 – 199 mln lat temu) zamieszkiwały ziemię. Były one najbliższymi krewniakami dinozaurów. Wiążący je stopień pokrewieństwa można porównać do tego, jaki łączy ludzi i szympansy.

Najciekawsze jest to, że Asilisaurus kongwe żył ok. 243 mln lat temu, a więc 10 – 15 mln lat wcześniej niż najstarszy znany wielki gad. Płynie z tego wniosek, że dinozaury i inni ich kuzyni (np. latające gady, pterozaury) mogły pojawić się na świecie dużo wcześniej, niż dotychczas sądzono.

[srodtytul]Życie z diety wzięte[/srodtytul]

Silezaury i dinozaury miały wspólnego przodka. Ich drogi rozeszły się ok. 245 mln lat temu. Ale jeszcze przez większość triasu żyły równolegle obok siebie. Ziemia składała się wówczas z jednego wielkiego kontynentu, Pangei. A Tanzania znajdowała się 50 st. od równika, znacznie bardziej na południe niż dzisiaj.

Silezaury można było wówczas spotkać w niemal każdym zakątku. Miały trójkątne zęby i żuchwę w kształcie dzioba, co sugerowało, że są wszystkożerne lub roślinożerne. Cechy te wykształciły się także niezależnie u dwóch innych linii wielkich gadów (dinozaurów ptasiomiedniczych i zauropodomorfów). We wszystkich trzech przypadkach zwierzęta te były z początku mięsożerne. Choć trudno to udowodnić, paleontolodzy podejrzewają, że zmiana ich diety była cechą ewolucyjnie pożądaną. Żywienie się roślinami otwierało bowiem możliwości zasiedlania większej liczby rozmaitych środowisk.

[srodtytul]Skała pełna skarbów[/srodtytul]

– Zmiana diety dokonała się w niespełna 10 mln lat, a więc w okresie stosunkowo krótkim, jeśli weźmiemy pod uwagę czasowe standardy w historii ziemi – tłumaczy Irmis. I dodaje, że na tej podstawie podejrzewa się, iż sukces ewolucyjny linii prowadzącej do silezaurów i dinozaurów krył się właśnie w elastyczności ich diety.

Na tym samym stanowisku, na którym paleontolodzy znaleźli szczątki należące do Asilisaurusa, znajdowały się również pozostałości innych stworzeń z tamtego okresu, m.in. wielkich płazów i prymitywnych krewniaków krokodyli. Zdaniem uczonych fakt ich istnienia w tym samym miejscu i czasie sugeruje, że różnicowanie się w triasie zwierząt było szybkie i nastąpiło wcześniej, niż zakładali dotąd paleontolodzy.

[srodtytul]Jest czego szukać[/srodtytul]

– Każdy kocha dinozaury – mówi Sterling J. Nesbitt z Columbia Univeristy i American Museum of Natural History, główny autor publikacji w “Nature”. – Ale zdobyte przez nas dowody świadczą o tym, że były one tylko jednymi z kilku dużych grup zwierząt, które zaczęły się dynamicznie różnicować w okresie triasu.

Według naukowców ich odkrycie świadczy o tym, że w dobie życia starszych krewniaków dinozaurów mogła istnieć jeszcze większa liczba stworzeń, które dotąd nie zostały odnalezione. A to oznacza, że ziemia kryje w sobie jeszcze wiele cennych pamiątek z pradawnych czasów i jest czego szukać.