Prehistoryczny cios miłosierdzia

Mamut włochaty (Mammuthus primigenius) pojawił się około 250 tys. lat temu, najpierw w Europie i w Azji, potem w Ameryce Północnej. Mierzył do 3,5 m wysokości i ważył do sześciu ton. Gigantycznymi ciosami (kłami) walczył z konkurentami lub wygrzebywał rośliny spod śniegu.

Mamuty włochate przybyły do Ameryki Północnej podczas epoki lodowej przez pasmo lądu zwanego Beringią. Obecnie jest to oceaniczna Cieśnina Beringa. W epoce lodowej poziom oceanu był niższy od obecnego o mniej więcej 120 m, a dzisiejsza cieśnina stanowiła suchy pomost między lądem azjatyckim i amerykańskim. Z tego połączenia, oprócz zwierząt, skorzystali także ludzie.

Paleoindianie ?na polowaniu

Właśnie z przybyciem na ten kontynent łowców z Azji była powiązana hipoteza wyginięcia mamutów w Ameryce. Powstała ona cztery dekady temu. Według niej Paleoindianie mieli rozpocząć nadmierne polowania na mamuty włochate (overkilling hypothesis), a także na inne gatunki wielkich ssaków, między innymi na mastodonty i bobry olbrzymie (ten ostatni miał metr wysokości, 2,5 m długości i ważył do 220 kg). W sumie myśliwi przybyli z Azji mieli wytępić 36 gatunków amerykańskiej fauny.

Wprawdzie niektórzy badacze powątpiewali w taki przebieg wydarzeń, podkreślali, że ślady narzędzi służących do polowania znaleziono na kościach tylko dwóch (mamut i bóbr olbrzymi) spośród wymarłych gatunków, ale wątpliwości te nie podważyły tezy o nadmiernych polowaniach.

Dwie fazy wymierania

Dokonali tego dopiero teraz dwaj naukowcy z Uniwersytetu Missouri – Matthew Boulanger i Lee Lyman. Metodą węgla radioaktywnego C14 zbadali wiek 57 kości wymarłych gatunków oraz wiek 25 kości Paleoindian. Informację o tych badaniach zamieszcza pismo „Quaternary Science".

Analizując i porównując uzyskane dane, naukowcy wyróżnili dwa epizody gwałtownego spadku liczebności gatunków w trakcie wymierania amerykańskiej megafauny. Pierwszy miał miejsce 14 tys. lat temu, a więc jeszcze przed przybyciem na kontynent Paleoindian (analizowane kości pochodzą ze stanów: Nowy Jork, New Jersey, Pensylwania, Massachusetts, Maine oraz z kanadyjskiej prowincji Ontario). Potem populacja zwierząt wzrosła. Znów zaczęła się kurczyć 12,5 tys. lat temu, a więc z chwilą przybycia Paleoindian.

Z badań Matthew Boulangera i Lee Lymana wynika jednak, że od 75 do 90 proc. amerykańskiej megafauny była już wówczas wymarła. To zdejmuje znaczną część odpowiedzialności z prehistorycznych myśliwych. Ale nie całą. Na pewno zdawali sobie sprawę, że liczba osobników niektórych gatunków maleje. Polując na nie mimo wszystko, przyczynili się do ich szybszej zagłady.

Długie wędrówki

Do podobnych wniosków doszli niezależnie naukowcy ze Szwedzkiego Muzeum Historii Naturalnej, zespołem kierował dr Love Dalena. Ich zdaniem, zmiana klimatu była głównym czynnikiem, który przyczynił się do zagłady tego gatunku, nie tylko w Ameryce Północnej, ale także w Europie i Azji. Świadczą o tym wyniki analizy DNA, na tej podstawie można prześledzić wahania liczebności tych zwierząt. Wyniki szwedzkich badań ogłoszono na łamach pisma „Proceedings of the Royal Society B".

Naukowcy z zespołu dra Dalena pobrali DNA z około 300 próbek szczątków mamutów włochatych. Umożliwiło to rozpoznanie różnorodności genetycznej tych zwierząt oraz zrekonstruowanie liczebności i migracji mamutów.

– Wśród wielu badaczy panuje pogląd, że mamuty włochate przez cały czas tworzyły liczną, stabilną populację. Nasze badania wykazały, że tak nie było. Gatunek miejscami wymierał, a także migrował – wyjaśnia dr Love Dalena.

Szwedzcy naukowcy ustalili, że mamuty znajdowały się na skraju wyginięcia już 120 tys. lat temu, gdy klimat ocieplił się. Pogłowie spadło wówczas z kilku milionów do kilkudziesięciu tysięcy. Gdy jednak przyszło ochłodzenie, liczba mamutów wzrosła.