Prawo oświatowe - zmiany w 2016 roku

Wprowadzone modyfikacje wynikają z ustawy z 23 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (dalej nowelizacja). Dotyczą one m.in.:

- postępowania rekrutacyjnego, likwidacji sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej oraz weryfikacji wyników egzaminu maturalnego lub potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie,

- konkursu na stanowisko dyrektora szkoły,

- obowiązków wobec uczniów niepełnosprawnych bądź przybywających z zagranicy, a także

- dotowania przedszkoli, szkół i innych placówek oświatowych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.).

Postępowanie rekrutacyjne

Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 20wa ustawy o systemie oświaty (dalej u.s.o.) - w postępowaniu rekrutacyjnym na rok szkolny 2017/2018 i na następne lata szkolne - terminy przeprowadzania postępowań rekrutacyjnego i uzupełniającego, w tym terminy składania dokumentów, do:

- publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego i klas pierwszych publicznych szkół podstawowych – będzie określać do końca stycznia organ prowadzący odpowiednio publiczne przedszkole, publiczną inną formę wychowania przedszkolnego lub publiczną szkołę podstawową, a

- publicznych szkół podstawowych dla dorosłych, klas pierwszych publicznych gimnazjów, klas pierwszych publicznych szkół ponadgimnazjalnych i na semestr pierwszy publicznych szkół policealnych – będzie określać do końca stycznia właściwy kurator oświaty.

Organ prowadzący publiczne przedszkole, publiczną inną formę wychowania przedszkolnego, publiczną szkołę podstawową lub publiczne gimnazjum do końca stycznia będzie musiał podać do publicznej wiadomości kryteria brane pod uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym i postępowaniu uzupełniającym oraz dokumenty niezbędne do potwierdzenia spełnienia tych kryteriów, a także liczbę punktów możliwą do uzyskania za poszczególne kryteria (art. 20 wa ust. 3 u.s.o.).

Przed nowelizacją, określenie terminów przeprowadzania postępowań rekrutacyjnego i uzupełniającego, a także terminów składania dokumentów należało do kompetencji ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Na podstawie upoważnienia zawartego w art. 20l u.s.o. Minister Edukacji Narodowej wydał rozporządzenie z 2 listopada 2015 r. w sprawie sposobu przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów uwzględnianych w postępowaniu rekrutacyjnym, składu i szczegółowych zadań komisji rekrutacyjnej, szczegółowego trybu i terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego. Nowelizacja ograniczyła uprawnienia ministra (por. jednak przepisy przejściowe zawarte w art. 7-9 nowelizacji).

Przykład:

Terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniającego, w tym terminy składania dokumentów, na rok szkolny 2016/2017 do publicznej szkoły, w której zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu lutego, ustalono przed 1 września 2016 r. zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 2 listopada 2015 r. w sprawie sposobu przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów uwzględnianych w postępowaniu rekrutacyjnym, składu i szczegółowych zadań komisji rekrutacyjnej, szczegółowego trybu i terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego. Pomimo wejścia w życie nowelizacji, terminy te pozostają w mocy (art. 9 ust. 1 nowelizacji).

W dodanym nowelizacją art. 20zca u.s.o. określono zasady przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego do nowo utworzonego publicznego przedszkola, czy szkoły. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, postępowanie rekrutacyjne:

- do nowo tworzonego publicznego przedszkola, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego, publicznej szkoły lub publicznej placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (art. 2 pkt 7 u.s.o.),

- na zajęcia rozwijające zainteresowania lub rozwijające uzdolnienia organizowane w nowo tworzonej publicznej placówce oświatowo-wychowawczej,

- na kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych lub na kwalifikacyjny kurs zawodowy, prowadzone odpowiednio w nowo tworzonej publicznej szkole, publicznej placówce kształcenia ustawicznego, placówce kształcenia praktycznego lub ośrodku dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiających uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych (art. 2 pkt 3a u.s.o.),

– będzie przeprowadzać komisja rekrutacyjna powołana w innym publicznym przedszkolu, publicznej szkole, publicznej placówce lub publicznym ośrodku, o których mowa w art. 2 pkt 3, 3a i 7 u.s.o., prowadzonych przez ten sam organ prowadzący i wskazanych przez ten organ. W takim przypadku czynności dyrektora w postępowaniu rekrutacyjnym będzie wykonywać dyrektor publicznego przedszkola, szkoły, placówki lub ośrodka, w których została powołana komisja rekrutacyjna przeprowadzająca to postępowanie rekrutacyjne, w uzgodnieniu z organem prowadzącym nowo tworzone publiczne przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę, placówkę bądź ośrodek (art. 20 zca ust. 3 pkt 1 u.s.o.).

Ważne:

Już od roku szkolnego 2016/2017 likwiduje się sprawdzian przeprowadzany w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej. Ponadto od 2017 roku osoby przystępujące do egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie będą miały możliwość odwołania się od ustalonego przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej wyniku weryfikacji sumy punk- tów z części pisemnej egzaminu maturalnego lub części pisemnej egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie do Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego (uzupełnione nowelizacją art. 44zzz u.s.o. i art. 44zzzt u.s.o.).

Przeprowadzenie konkursu

W art. 5 ust. 7 u.s.o. doprecyzowano, że do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę (por. art. 3 pkt 3 u.s.o.) należy wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora szkoły lub placówki.

Zgodnie z art. 36a ust. 2 u.s.o. kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze konkursu. W nowelizacji przyjęto, że jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie dojdzie do wyłonienia kandydata, organ prowadzący powierzy to stanowisko ustalonemu, w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, kandydatowi, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej. W celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący szkołę lub placówkę powinien, po nowelizacji, powołać komisję konkursową w składzie:

- po trzech przedstawicieli: organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

- po dwóch przedstawicieli: rady pedagogicznej i rady rodziców, a także

po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych, zrzeszających nauczycieli, przy czym taki przedstawiciel nie może być zatrudniony w szkole lub placówce, której dotyczy konkurs.

Łączna liczba przedstawicieli organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny nie może być mniejsza niż łączna liczba przedstawicieli rady pedagogicznej, rady rodziców i zakładowych organizacji związkowych. Jeżeli w składzie komisji konkursowej łączna liczba przedstawicieli organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny byłaby mniejsza niż łączna liczba przedstawicieli rady pedagogicznej, rady rodziców i zakładowych organizacji związkowych, liczbę przedstawicieli tych organów zwiększa się proporcjonalnie – tak, aby ich łączna liczba nie była mniejsza niż łączna liczba przedstawicieli rady pedagogicznej, rady rodziców i zakładowych organizacji związkowych. W przypadku szkół i placówek nowo zakładanych skład komisji konkursowej określa organ prowadzący tę szkołę lub placówkę, uwzględniając udział przedstawicieli organu sprawującego nadzór pedagogiczny w liczbie równej liczbie przedstawicieli organu prowadzącego szkołę lub placówkę.

Przykład:

Załóżmy, że w drodze konkursu trzeba będzie obsadzić stanowisko dyrektora zespołu szkół lub placówek. Będą obowiązywać wówczas wymagania dotyczące składu komisji konkursowej określone w art. 36a ust. 6-8 u.s.o. W takim przypadku 2 przedstawicieli rady pedagogicznej wyłania się jednak spośród przedstawicieli rad pedagogicznych wszystkich szkół lub placówek wchodzących w zespół, a 2 przedstawicieli rady rodziców - spośród rad rodziców uczniów wszystkich szkół lub placówek wchodzących w zespół (art. 36a ust. 9 u.s.o.).

Wskazane wyżej regulacje obowiązują od 1 września 2016 r. Do konkursów na stanowiska dyrektorów szkół lub placówek oraz dyrektorów zespołów szkół lub placówek wszczętych i niezakończonych przed tą datą stosuje się przepisy dotychczasowe.

Niepełnosprawność ucznia lub przyjazd z zagranicy

Zgodnie z art. 22ae ust. 1 i 3 u.s.o. wyposażenie:

- szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki do zajęć z zakresu danego języka obcego nowożytnego, materiały edukacyjne do zajęć z zakresu danego języka obcego nowożytnego lub materiały ćwiczeniowe, dla klas I-III,

- szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe, dla klas IV-VI, a także

- gimnazjów i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie gimnazjum w podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe

– jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, wykonywanym przez j.s.t. prowadzące te szkoły, które otrzymują na to dotację celową z budżetu państwa.

W dodanym nowelizacją od 1 września 2016 r. art. 22ae ust. 10a u.s.o. przewidziano, że jeżeli w ciągu roku szkolnego zaistnieje konieczność zakupu dodatkowych kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, dostosowanych do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych, w wyniku:

- dostarczenia do szkoły orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia, gdy środki z przekazanej dotacji celowej nie pokryją kosztu zakupu tych kompletów, lub

- braku możliwości uzyskania tych kompletów z innej szkoły w drodze przekazania

– koszt zakupu brakujących kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych refunduje się ze środków dotacji celowej przekazanej na kolejny rok szkolny.

W dodanych nowelizacją art. 22ae ust. 10b-10c u.s.o. ustawodawca ustalił także warunki dopuszczalności refundowania kosztów zakupu brakujących podręczników lub materiałów edukacyjnych do nowożytnego języka obcego, dostosowanych do stopnia zaawansowania znajomości danego języka, ze środków dotacji celowej przekazanej na kolejny rok szkolny (por. również art. 16 nowelizacji).

Zgodnie z uzupełnionym art. 5a ust. 2a u.s.o. zadaniem oświatowym gminy i powiatu jest m.in. zapewnienie dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego osobom, o których mowa w art. 94a ust. 4 i 4b u.s.o., czyli podlegającym obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. W dodanym nowelizacją art. 94aa u.s.o. przyjęto, że przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi, jeżeli przyjęcie wskazanych wyżej osób podlegających obowiązkowi szkolnemu wymaga przeprowadzenia zmian organizacyjnych pracy szkoły, w której obwodzie te osoby mieszkają, organ wykonawczy j.s.t. prowadzącej szkołę podstawową lub gimnazjum może wskazać jako miejsce realizacji obowiązku szkolnego:

- inną publiczną szkołę podstawową albo publiczne gimnazjum, prowadzone przez tę j.s.t.,

- publiczną szkołę podstawową albo publiczne gimnazjum, prowadzone przez inną j.s.t., po zawarciu porozumienia z tą j.s.t.

W razie braku możliwości wskazania jako miejsca realizacji obowiązku szkolnego wymienionych wyżej szkół, na wniosek organu wykonawczego j.s.t. prowadzącej szkołę podstawową lub gimnazjum, w których obwodzie mieszkają takie osoby, kurator oświaty wskazuje odpowiednio szkołę podstawową albo gimnazjum, w których będą one realizować obowiązek szkolny.

Przykład

Załóżmy, że z uwagi na duży napływ uczniów przybyłych z zagranicy, którym trzeba zapewnić naukę języka polskiego, część z nich będzie realizować obowiązek szkolny poza gminą miejsca zamieszkania (art. 94aa u.s.o.). Należy pamiętać, że zgodnie z art. 17 ust. 2 u.s.o. droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:

- 3 km – w przypadku uczniów klas I–IV szkół podstawowych albo

- 4 km – w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów gimnazjów.

W myśl art. 17 ust. 3 u.s.o., jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka:

- przekracza te odległości – obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej,

- nie przekracza tych odległości – gmina może zorganizować bezpłatny transport, zapewniając opiekę w czasie przewozu.

W przypadku realizacji obowiązku szkolnego w innej gminie, koszty dowożenia będzie ponosić gmina, w której obwodzie mieszka dany uczeń.

Rozliczanie dotacji

Przed nowelizacją, pojawiały się problemy z interpretacją i stosowaniem przepisów u.s.o. dotyczących dotowania przedszkoli, szkół i innych placówek z budżetów j.s.t. Nowelizacją, od 1 stycznia 2017 r., uzupełniono regulacje w tym zakresie (przepisy przejściowe związane z udzielaniem dotacji na rok 2017 zawarto w art. 27 nowelizacji).

W art. 3 pkt 26-33 u.s.o. zdefiniowano pojęcia: gmina miejska, gmina wiejska, gmina miejsko-wiejska, rok budżetowy, liczba mieszkańców, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, a także wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie i w powiecie. W art. 78a u.s.o. wprowadzono definicje:

- najbliższej gminy prowadzącej odpowiednio przedszkole, szkołę podstawową, w której zorganizowano oddział przedszkolny, szkołę danego typu i rodzaju lub szkołę, w której zorganizowano internat,

- najbliższego powiatu prowadzącego odpowiednio szkołę danego typu i rodzaju, placówkę danego rodzaju lub szkołę, w której zorganizowano internat, a także

- najbliższego województwa prowadzącego szkołę danego typu i rodzaju.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania udostępni na swojej stronie internetowej narzędzie pomocnicze w postaci elektronicznej aplikacji ułatwiającej wyznaczanie najbliższej gminy lub powiatu na potrzeby ustalania wysokości kwoty dotacji.

podstawa prawna: art. 1, art. 7-9, art. 16, art. 19, art. 27, art. 33 ustawy z 23 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r. poz. 1010)

podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 2 listopada 2015 r. w sprawie sposobu przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów uwzględnianych w postępowaniu rekrutacyjnym, składu i szczegółowych zadań komisji rekrutacyjnej, szczegółowego trybu i terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego (DzU z 2015 r. poz. 1942).

Pozostałe zmiany wprowadzone nowelizacją

Do rozwiązań wprowadzonych nowelizacją należą także m.in.:

- zdefiniowanie pojęcia wydatków bieżących oraz określenie zakresu wydatków bieżących będących podstawą do wyliczenia dotacji (art. 78b u.s.o. i art. 79a ust. 1 u.s.o.),

- zdefiniowanie pojęcia statystycznej liczby dzieci, uczniów, wychowanków lub uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych oraz wprowadzenie przepisów dotyczących aktualizacji wysokości dotacji w trakcie roku budżetowego (art. 78c u.s.o),

- wprowadzenie zasady ustalania wysokości dotacji w sytuacji, gdy na początku roku, w którym ustalana jest dotacja, j.t.s. nie posiadają jeszcze informacji o ostatecznych kwotach subwencji oświatowej (art. 78d i art. 89c u.s.o.),

- doprecyzowanie przepisów dotyczących rozliczania się między gminami w przypadku, gdy dziecko korzysta z wychowania przedszkolnego w gminie, której nie jest mieszkańcem (art. 79a ust. 2, art. 80 ust. 2a, 2d, 2db i art. 90 ust. 1k, 1ka, 1l, 2c, 2e i 2eb u.s.o.),

- dodanie odrębnej podstawy prawnej dla dotowania przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek, które prowadzą zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w głębokim stopniu (art. 80 ust. 3ac i art. 90 ust. 3ac u.s.o.),

- wprowadzenie obowiązku publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej kwot dotacji oraz statystycznej liczby dzieci, uczniów, wychowanków lub uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, a także aktualizacji tych informacji (art. 78e i art. 89d u.s.o.).