Urząd może pomóc w spłacie daniny

Podstawę prawną do tego znajdzie w rozdziale 7a działu III ordynacji podatkowej.

Organ podatkowy, na wniosek podatnika nieprowadzącego działalności gospodarczej, w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem lub interesem publicznym, może:

- odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć jego zapłatę na raty,

- odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub same odsetki określone w decyzji podatkowej,

- umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Najczęściej ulga udzielana jest po złożeniu przez podatnika wniosku w tej sprawie. Urząd skarbowy nie może wszcząć postępowania z urzędu, nawet gdyby zauważył, że rozłożenie podatku na raty czy odroczenie terminu zapłaty jest zasadne (chyba że w grę wchodzi umorzenie).

Instytucje ulg w spłaceniu zobowiązań mają zastosowanie także do spadkobierców podatnika oraz do tzw. osób trzecich. Trzeba jednak pamiętać, że składając wniosek nie mogą oni powoływać się na okoliczności dotyczące ich poprzednika prawnego oraz sytuacji, w jakiej on się znalazł. Powinni występować o ulgę we własnym imieniu, uzasadniając to własnym ważnym interesem bądź interesem publicznym.

Potwierdza to m.in. [b]wyrok NSA (I SA/Ka 1581/00)[/b], w którym stwierdzono, że „prawo do złożenia wniosku o umorzenie zaległości podatkowych oraz odsetek za zwłokę jest prawem o charakterze osobistym, związanym ściśle z osobą podatnika. Nie podlega ono dziedziczeniu ani na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, ani też nie może być przedmiotem następstwa prawnego”.

Natomiast podatnicy prowadzący działalność gospodarczą ubiegają się o ulgi na zasadach przewidzianych w art. 67b ordynacji podatkowej (zgodnie z regułami przyznawania pomocy publicznej dla przedsiębiorców).

Wniosek o udzielenie ulgi musi zawsze być uzasadniony tzw. ważnym interesem – podatnika lub publicznym. W praktyce często są one ze sobą sprzeczne, co oznacza, że realizacja jednego wyklucza drugi. Ponieważ na straży interesu publicznego stoi organ skarbowy, zwykle to on bierze górę nad indywidualnym interesem poszczególnego podatnika.

Spory na tym tle trafiają więc często do sądów administracyjnych. W jednym z takich [b]wyroków (SA/Sz 850/98) NSA[/b] wyjaśnił, że ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata majątku. Interes publiczny natomiast to sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspokoić swoich potrzeb materialnych.

W innym [b]wyroku (III SA 181/99) NSA[/b] stwierdził: „nie można się zgodzić, że art. 67 § 1 ordynacji podatkowej może mieć zastosowanie jedynie w wypadku zaistnienia klęski żywiołowej (zdarzenia losowego). Użyte w powołanym przepisie określenia »ważny interes podatnika« i »interes publiczny« mają charakter niedookreślony, co wymaga każdorazowego dokonania oceny skutków rozstrzygnięć prawnych z punktu widzenia respektowania wartości, jakie kryć się mogą pod pojęciem interesu publicznego”.

Zgodnie z art. 67a § 1 pkt 2 ordynacji podatkowej organ podatkowy, na wniosek podatnika, może rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. Na ulgę tę mają szansę podatnicy, którzy utracili płynność finansową i mają nadzieję z czasem ją odzyskać, tak aby ostatecznie spłacić ciążące na nich zobowiązania. Skorzystanie z tego rozwiązania wiąże się jednak dla podatnika z pewnymi kosztami. Chodzi o uiszczenie tzw. opłaty prolongacyjnej wynoszącej połowę stawki odsetek za zwłokę.

Ordynacja podatkowa nie wprowadza żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o czas, na jaki może być odroczony termin zapłaty podatku. Nie zawiera też ograniczeń co do liczby rat, na jaką należność ma być podzielona, ani odstępów między nimi. Wszystko zależy zatem z jednej strony od wniosku podatnika, który proponuje w nim terminy i liczbę rat, a z drugiej od uznaniowej decyzji organu skarbowego.

Jeśli podatnik nie uiści podatku w terminie, na jaki został on odroczony, wówczas terminem płatności staje się ponownie termin pierwotny wynikający albo z przepisów, albo z decyzji ustalającej wysokość zobowiązania. W efekcie trzeba zapłacić odsetki za zwłokę liczone za okres od pierwszego terminu płatności do dnia zapłaty. Natomiast w wypadku rat sytuacja wygląda tak, że jeżeli nie zostanie zapłacona jedna z nich, to terminem zapłaty staje się dla niej termin pierwotny. Nie ma to jednak związku z pozostałymi ratami. Odsetki za zwłokę muszą być zapłacone tylko od tej jednej, spóźnionej raty.

W myśl art. 67a § 1 pkt 3 oraz § 2 ordynacji organ podatkowy, na wniosek podatnika, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Jego decyzja ma charakter uznaniowy.

Umorzenie zobowiązania powoduje jego wygaśnięcie. Zawsze też wiąże się z umorzeniem odsetek, co powinno być wskazane w decyzji. Jeśli tego w niej brakuje, stosuje się zasadę proporcjonalności. I tak, jeżeli np. dochodzi do umorzenia 30 proc. należności wobec fiskusa, umarza się wówczas także 30 proc. odsetek. Jeśli umorzenie objęło połowę kwoty zobowiązania, umorzone zostaje automatycznie 50 proc. odsetek.

Także opłata prolongacyjna może być umorzona w całości lub w części. Dojdzie do tego wówczas, gdy podatnik najpierw wystąpi o rozłożenie należności na raty, ale jeszcze przed ich spłatą złoży wniosek o jej umorzenie i uzyska decyzję pozytywną. Przepisy nie zabraniają skorzystania z takiej możliwości.

Przepisy ordynacji podatkowej nie wskazują, jakie elementy powinien zawierać wniosek składany do urzędu skarbowego o umorzenie podatku, jego rozłożenie na raty czy odroczenie płatności. Niewątpliwie jednak powinien on spełniać pewne wymogi ogólne, a do tego wskazywać termin odroczenia lub ilości rat, na które podatnik chce rozłożyć zaległość. Co ważne, organ podatkowy nie jest zobligowany do zastosowania się do tych wskazań, ale może to zrobić.

Wniosek może być złożony na piśmie, telegraficznie, faksem lub pocztą elektroniczną, a nawet ustnie do protokołu. Zawsze jednak musi być podpisany przez wnoszącego. Organ podatkowy ma obowiązek potwierdzenia złożenia wniosku, gdy tylko wnoszący tego zażąda. Jeżeli wniosek nie spełnia wymogów formalnych, organ wzywa wnioskodawcę do usunięcia braków w ciągu siedmiu dni, pouczając go jednocześnie, że jeżeli nie spełni tego warunku, jego podanie będzie pozostawione bez rozpatrzenia.

Ważne są też terminy. I tak:

- wniosek w sprawie odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia jego zapłaty na raty należy złożyć przed terminem płatności podatku,