W jaki sposób wynagradzać pracowników samorządowych

Reguł dotyczących tego, jak wynagradzać pracowników samorządowych, co do zasady nie znajdziemy w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=F225C2721646B332D31AE7ED49A3317A?id=76037]kodeksie pracy[/link]. Są one określone w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17F8F194AFD44306E544852DA00D88CA?id=292862]ustawie z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458[/link]; ups) oraz w rozporządzeniu RM z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (DzU nr 50, poz. 398; rozporządzenie).

Odrębna [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=305817]ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.)[/link] normuje zasady przyznawania i wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki). Natomiast w sprawach tam nieuregulowanych stosuje się, z mocy art.43 ups, przepisy kodeksu pracy.

W stosunku do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę dodatkowo w grę wchodzi regulacja wewnętrzna – układy zbiorowe pracy oraz regulaminy wynagradzania, o których mowa w art. 39 ups.

W sprawie dualizmu regulacji wewnątrzzakładowej (układy zbiorowe i regulaminy wynagradzania) wypowiedział się Departament Prawny URM w piśmie z 8 maja 2009 r. (zobacz [link=http://www.rp.pl/artykul/274290,303736_Stanowisko_Departamentu_Prawnego_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministrow_dotyczace_regulaminow_wynagradzania_pracownikow_samorzadowych.html]stanowisko Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów dotyczące regulaminów wynagradzania pracowników samorządowych[/link]), w którym wyrażono – dyskusyjny moim zdaniem – pogląd, że „w stosunku do pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach i urzędach, o których mowa w art. 2 ups, obowiązują regulaminy wynagradzania. Tym samym dotychczasowe układy zbiorowe powinny zostać wypowiedziane w celu zaproponowania nowych warunków wynagradzania”.

[srodtytul]Różne składniki[/srodtytul]

Ustawa o pracownikach samorządowych nie definiuje pojęcia „wynagrodzenie”. Z wykładni art. 36 ups można wnosić, że na wynagrodzenie to składają się wszystkie świadczenia pieniężne wymienione w tym przepisie. Są to zatem wynagrodzenie zasadnicze, dodatki, nagrody, odprawa emerytalna (rentowa) oraz wspomniana tzw. trzynastka. Spotyka się jednak poglądy kwestionujące taką wykładnię (zob. np. M. Paczocha: Glosa do [b]wyroku NSA z dnia 9 listopada 2007 r., II OSK 1357/07[/b]).

Podstawowe znaczenie ma wynagrodzenie miesięczne. Składają się na nie: wynagrodzenie zasadnicze, przysługujące pracownikowi dodatki, jak również inne składniki płacowe uwzględniane przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy (zob. art. 38 ust. 4 ups).

Zasady obliczania ekwiwalentu określa [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=74468]rozporządzenie MPiPS z 8 stycznia 1997 r. (DzU nr 2, poz.14 ze zm.)[/link].

[ramka][b]Uwaga[/b]

Maksymalne wynagrodzenie miesięczne osób zatrudnionych na podstawie wyboru nie może przekroczyć siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80042]ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (DzU nr 110, poz. 1255 ze zm.)[/link][/ramka]

Wynagrodzenie zasadnicze jest uregulowane w rozporządzeniu. Dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę określa ono jedynie minimalny poziom płacy zasadniczej na poszczególnych stanowiskach. Maksymalną granicę ustalają pracodawcy samorządowi w regulaminach wynagradzania (art. 39 ust. 1 pkt 2 ups).

[srodtytul]Dodatki obowiązkowe...[/srodtytul]

Dodatkami do wynagrodzenia zasadniczego są: dodatek za wieloletnią pracę (stażowy), dodatki specjalne, dodatek funkcyjny oraz inne.

Pierwszy z nich unormowano w art. 38 ust. 1 ups i w § 7 rozporządzenia. Zasady te nie odbiegają od zasad powszechnego prawa pracy. Na ogół są znane i nie budzą większych wątpliwości.

Jeśli chodzi o dodatek specjalny, to ustawa wyróżnia dwa jego rodzaje: obligatoryjny – należny wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, staroście i marszałkowi województwa (art. 36 ust. 3) i fakultatywny, który może być przyznawany pozostałym pracownikom samorządowym „z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań” (art. 36 ust. 5). Wysokość tego obowiązkowego określa § 6 rozporządzenia.

[srodtytul]... i dobrowolne[/srodtytul]

Z kolei wysokość dodatków fakultatywnych dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę wynika z regulaminów wynagradzania (art. 39 ust. 1 pkt 2 ups).

W efekcie w przepisach istnieje luka prawna dotycząca pracowników zatrudnionych na podstawie powołania (zastępców wójtów, burmistrzów i prezydentów miast oraz skarbników JST). Art. 36 ust. 5 ups nie wyklucza ich z grona osób, którym takie dodatki mogą być przyznawane. Nie wskazano natomiast organu właściwego do unormowania związanych z tym spraw, skutkiem czego nie ma praktycznej możliwości przyznawania im takich dodatków.

Luka ta ma zresztą poważniejszy wymiar, ponieważ polega na braku wskazania organu właściwego dla określenia warunków i sposobu wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie powołania (por. art. 37 ust. 1 pkt 5 ups z pkt 3 i 4 tego przepisu).

Doraźnym wyjściem z tego impasu może być unormowanie oparte na art. 77[sup]3[/sup] k.p. (w układzie zbiorowym, a dla pracowników nieobjętych układem – w rozporządzeniu), lecz docelowo sprawa wymaga nowelizacji ustawy.

Dodatek funkcyjny jest także fakultatywny. Przepisy ups i rozporządzenia nie wskazują podstawy jego przyznawania. Jak wskazuje jego nazwa, powinien on być związany z pełnioną funkcją, w szczególności, jak ujmowały to poprzednio obowiązujące przepisy, z kierowaniem zespołem. Obecnie stanowiska, na których ten dodatek może być przyznany, oraz jego maksymalną wysokość określa – dla pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru lub powołania – rozporządzenie, a dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – zakładowe regulaminy wynagradzania.

[wyimek]Wysokość dodatków fakultatywnych powinien określać regulamin[/wyimek]

Warto dodać, że ustawa nie wymienia innych dodatków do wynagrodzenia, jednak dopuszcza ich przyznawanie. Wynika to z art. 39 ust. 1 pkt 2, w którym wyraźnie się mówi o możliwości określenia w regulaminie wynagradzania innych dodatków aniżeli dodatki specjalne i dodatki funkcyjne. Dodatkiem takim może być np. wynagrodzenie prowizyjne, o którym mowa w § 5 rozporządzenia, przysługujące pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę za osobiste wykonywanie czynności z zakresu egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.

[ramka][b]Zapamiętaj[/b]

Szczegółowe warunki przyznawania wynagrodzenia prowizyjnego oraz jego wysokość określa pracodawca samorządowy w regulaminie wynagradzania.[/ramka]

[srodtytul]Kto ustala i zmienia gratyfikacje[/srodtytul]

Wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, staroście i marszałkowi województwa wynagrodzenie ustala organ stanowiący, czyli odpowiednio: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Organy te są wyłącznie właściwe również w sprawach zmiany wynagrodzenia. Kompetencja ta, jako wyłączna, nie może być scedowana na inny podmiot, jak np. zarząd powiatu (województwa) czy przewodniczącego rady (sejmiku) – zob. [b]wyrok NSA w Warszawie z 9 listopada 2004 r. (OSK 873/04)[/b].

Do ustalenia wynagrodzenia pozostałych pracowników samorządowych właściwe są osoby wykonujące wobec nich czynności z zakresu prawa pracy. Zgodnie z art. 7 ups są to:

- wójt (burmistrz, prezydent miasta) – wobec zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarza gminy, skarbnika gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,

- przewodniczący zgromadzenia związku jednostek samorządu terytorialnego – wobec członków zarządu tego związku,

- wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego (tj. w urzędzie gminy, starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim) – wobec pozostałych pracowników urzędu oraz wobec kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych innych niż wymienione w pkt 1 i 2. W stosunku do tych ostatnich wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek są ponadto władni określić, w drodze zarządzenia, maksymalne miesięczne wynagrodzenie kierowników i zastępców kierowników jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych tych jednostek oraz zakładów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (art. 39 ust. 3 ups.),

- kierownik jednostki organizacyjnej (np. dyrektor gminnej instytucji kultury) – za inne niż wymienione w pkt 1 – 3 jednostki.