Musi być rozstrzygnięcie o losie dzieci

Sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad dziećmi rozstających się małżonków, wskazuje, w jakiej wysokości każde z nich obowiązane jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Zobowiązuje sąd do tego art. 58 § 1 k.r.o.

Powinien on jednak przede wszystkim uwzględnić porozumienie rodziców, i to we wszystkich tych kwestiach – jeśli rozstający się małżonkowie są w stanie dojść do konsensusu. Jednakże takie porozumienia muszą pozostawać w zgodzie z dobrem dzieci.

Obowiązkowe rozstrzygnięcia co do władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem oraz łożenia na jego utrzymanie dotyczą dzieci wspólnych i małoletnich (poniżej 18. roku życia). Dzieckiem wspólnym jest także dziecko adoptowane.

We wszystkich rozstrzygnięciach dotyczących dziecka, a zwłaszcza w kwestii sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem i kontaktów z nim, sąd musi kierować się przede wszystkim jego dobrem. Jednakże przy ocenie, co jest zgodne z dobrem dziecka, a co nie, musi brać pod uwagę również relacje osobiste między rozstającymi się małżonkami.

[srodtytul]Władza rodzicielska także dla dwojga[/srodtytul]

Gdy chodzi o władzę rodzicielską nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków, możliwe są różne rozstrzygnięcia.

Standardowe dotychczas rozwiązanie polegało na powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom z ograniczeniem władzy jednego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, np. do decydowania o kierunku kształcenia, o wyborze szkoły. I tak będzie w wielu wypadkach nadal.

Jednakże w art. 58 § 1a k. r. o. obowiązującym od czerwca 2009 r. wyraźnie zapisano, że na zgodny wniosek rodziców sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu. Muszą jednak przedstawić sądowi porozumienie w kwestii sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

Sąd obowiązany jest zasadniczo uwzględnić to porozumienie, pod warunkiem że jest ono zgodne z dobrem dziecka i dodatkowo są podstawy, by oczekiwać, że rodzice będą w sprawach dziecka ze sobą współdziałać.

Przy tego rodzaju decyzjach sąd musi kierować się zasadą, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie. A zatem dzieci nie powinno się rozdzielać między ojca i matkę. Może jednak być tak, że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

Decyzja o powierzeniu bezpośredniej pieczy nad dzieckiem czy dziećmi matce lub ojcu musi uwzględniać zwłaszcza więź emocjonalną między rodzicami i dzieckiem, jego wiek i stopień rozwoju. W każdym razie nie ma tu przesądzającego znaczenia sytuacja materialna rodzica.

Niedopuszczalne są też takie decyzje, że np. przez dwa miesiące dziecko będzie przebywać u matki, przez dwa u ojca.

[srodtytul]Pozbawienie i zawieszenie[/srodtytul]

Gdy chodzi o władzę rodzicielską nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków, możliwe są też inne rozstrzygnięcia.

Sąd może więc przede wszystkim ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, do decydowania o kierunku kształcenia i o wyborze szkoły. W szczególnie drastycznych przypadkach sąd może pozbawić jedno lub oboje rodziców władzy rodzicielskiej, a nawet zakazać matce czy ojcu osobistych kontaktów z dzieckiem.

W rachubę wchodzi też zawieszenie władzy rodzicielskiej – obojgu rodzicom albo jednemu z nich. Tę ostatnią decyzję uzasadnia istnienie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, np. poważna choroba, wyjazd za granicę do pracy. Sąd obowiązany jest kierować się dobrem dziecka, a nie rodzica czy rodziców.

[ramka][b]Przykład[/b]

O rozwód wystąpiła żona. Domaga się orzeczenia go z wyłącznej winy męża. Mąż jest bowiem alkoholikiem. Maltretował żonę i dzieci. Toczy się przeciwko niemu sprawa karna o znęcanie się nad rodziną. Dzieci boją się ojca. Żona domaga się przyznania władzy rodzicielskiej wyłącznie jej i pozbawienia tej władzy męża, ich ojca. [/ramka]

[srodtytul]Wychowują, kierują, troszczą się[/srodtytul]

Warto wskazać, na czym polega według k. r. o. władza rodzicielska. Dziecko zostaje po tą władzą do pełnoletności, czyli do ukończenia 18. roku życia. Zasadą jest, że przysługuje ona obojgu rodzicom (art. 93 § 1 k. r. o.). Obejmuje przede wszystkim obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz prawo do jego wychowywania, z poszanowaniem jego godności i praw.

Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo (art. 95 § 2 k. r. o.). W sprawach zaś, w których może samodzielnie podejmować decyzje, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni go wysłuchać, jeśli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień jego dojrzałości na to pozwalają, oraz uwzględnić w miarę możności jego rozsądne życzenia.

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój, a także przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Są przedstawicielami ustawowymi dziecka.

[srodtytul]Alimenty na dziecko[/srodtytul]

Obowiązkowym punktem wyroku orzekającego rozwód czy separację jest ustalenie, w jakiej wysokości każdy z rozstających się małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania swego dziecka. Słowem, sąd ustala wysokość alimentów, jakie ma płacić to z rodziców, z którym dziecko mieszkać nie będzie, nawet jeśli wcześniej przed rozwodem obowiązek alimentacyjny został uregulowany. Dotyczy to jednak tylko dziecka małoletniego.

Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym może mieć taką formę, że sąd wskaże konkretną kwotę alimentów obciążających rodzica, z którym dziecko nie będzie mieszkać, a drugiego rodzica zobowiąże do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Sąd może też ograniczyć obowiązek alimentacyjny jednego z rodziców wyłącznie do osobistych starań o utrzymanie i wychowanie dziecka. Drugie z eksmałżonków będzie wówczas obciążone obowiązkiem pokrywania całości kosztów utrzymania i wychowania dziecka (art. 135 § 2 k. r. o.).

Również w kwestii alimentów, ich wysokości sąd musi uwzględnić usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz zarobkowe i majątkowe możliwości rodziców. Zasadniczo nawet bardzo niskie dochody nie zwalniają rodzica od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka; musi dzielić się z nim nawet bardzo niskimi dochodami.

[ramka][b]Przykład[/b]

Sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej od dwojgiem małoletnich dzieci (15 i 17 lat) matce. Jej miesięczne zarobki wynoszą netto 2584 zł. Jedyny dochód męża to renta w kwocie 112O zł miesięcznie. Sąd przyznał od niego na dzieci dzieci po 220 zł miesięcznie.

Obowiązek alimentacyjny ciąży na rodzicu bez względu na władzę rodzicielską nad dzieckiem. Musi on łożyć na utrzymanie potomka także wtedy, gdy sąd pozbawił go tej władzy lub ją zawiesił.

Rozstrzygnięcie co do alimentów zawarte w wyroku orzekającym rozwód lub separację może być zmieniane w miarę wzrostu potrzeb dziecka, a także możliwości zarobkowych rodzica czy rodziców[/ramka].

[srodtytul]Z prawem do równej stopy życiowej[/srodtytul]

Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd musi brać pod uwagę to, że dzieci mają prawo do tej samej co rodzice stopy życiowej niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie. Alimenty (od obojga rodziców) mają zaspokajać usprawiedliwione potrzeby dziecka, tj. takie, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy.

Zasadniczo przy ustalaniu wysokości alimentów sąd uwzględnia możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica. Chodzi o zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności, nie o rzeczywiste zarobki i dochody.

W czasie trwania procesu o rozwód lub separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o alimenty (art. 445 § 2 k.r.o.).

[srodtytul]Kontakty z dzieckiem[/srodtytul]

Kolejny obowiązkowy punkt wyroku rozwodowego dotyczący wspólnych dzieci to uregulowanie kontaktowania się z dzieckiem po rozwodzie. Taki obowiązek nałożyła na sąd nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie w czerwcu 2009 r.

Również w tym zakresie sąd zobowiązany jest do uwzględnienia porozumienia małżonków, pod warunkiem że jest ono zgodne z dobrem dziecka. Warto zaznaczyć, że prawo do osobistych kontaktów mają też rodzeństwo dziecka, dziadkowie i jego powinowaci w linii prostej, a nawet inne osoby, jeśli przez dłuższy czas opiekowały się dzieckiem.

Tylko wyjątkowo sąd rodzinny może ograniczyć kontakty rodzica lub wskazanych osób z dzieckiem, a nawet ich zakazać. Nawet wieloletnia obojętność nie pozbawia rodzica prawa do tych kontaktów.

W praktyce rozstrzygnięcie dotyczące tych kontaktów, jeśli rodzice nie dojdą do porozumienia, a zwłaszcza gdy istnieje między nimi ostry konflikt, bywa trudniejsze niż orzeczenie o władzy rodzicielskiej i alimentach.

[srodtytul]Bez względu na władzę rodzicielską[/srodtytul]

Co ważne, wzajemne kontakty rodziców i dzieci to zarazem prawo i obowiązek zarówno dzieci, jak i ich rodziców. Rodzice mają prawo do kontaktów z dzieckiem bez względu na to, czy przysługuje im władza rodzicielska nad nim, czy ich władza rodzicielska została ograniczona, a nawet gdy zostali jej pozbawieni.

Kontakty z dzieckiem to w myśl art. 113 § 2 k. r. o. przede wszystkim:

– przebywanie z dzieckiem,

– odwiedziny,

– spotkania,

– zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu, czyli do domu drugiego rodzica, na wczasy,

– bezpośrednie porozumiewanie się,

– utrzymywanie korespondencji,

– korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym środków komunikacji elektronicznej (rozmowy telefoniczne, SMS, e-maile).

Zasadą jest, że jeśli dziecko stale przebywa u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z nim przez drugiego rodzica określają oni wspólnie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nakazuje im przy tym kierować się dobrem dziecka i brać pod uwagę jego rozsądne życzenia.

Te zasady dotyczą też sytuacji, gdy dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun, albo gdy zostało – z różnych powodów – umieszczone w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej (domu dziecka).

[ramka][b]Przykład[/b]

Sąd w wyroku rozwodowym przyznał wykonywanie władzy rodzicielskiej nad 9-letnią córką matce.

Ojcu dziecka zaś prawo do spotkań z córką w każdą środę i czwartek w godz. od 15 do 18, zabierania jej do siebie w każdy pierwszy weekend miesiąca, poczynając od piątku od godz. 10, do niedzieli do godz. 20, a także prawo do spędzania z nią połowy wakacji letnich, zimowych oraz świąt.

Zobowiązał go też do terminowego odprowadzania dziecka do matki. Matce zaś nakazał każdorazowe wydawanie dziecka ojcu.[/ramka]

[srodtytul]Liczy się także zdanie dziecka[/srodtytul]

Sąd zajmie się kwestią kontaktów z dzieckiem niemieszkającym z obojgiem rodziców na wniosek każdego z nich. Jeśli jednak wszczęta została sprawa o rozwód lub separację, to ewentualna sprawa o uregulowanie kontaktów rodziców z dzieckiem musi być zawieszona.

Możliwe jest jednak tymczasowe unormowanie tych kontaktów na czas do definitywnego rozstrzygnięcia o nich w wyroku rozwodowym czy orzekającym separację. Jeśli sąd odmówi rozwodu czy separacji, sprawa o kontakty będzie kontynuowana.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy zobowiązuje sąd do uwzględniania zdania i rozsądnych życzeń dziecka. Prawo dziecka do wysłuchania go m.in. przez sąd zapisano w art. 72 ust. 3 konstytucji oraz ratyfikowanej przez Polskę w 1990 r. konwencji o prawach dziecka.

W sprawach dotyczących małoletniego, a więc także gdy chodzi o uregulowanie kontaktów z nim, sąd musi wysłuchać dziecka, ale tylko gdy pozwala na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości. Co do zasady owo wysłuchanie odbywa się poza salą rozpraw.

[ramka][b]Uwaga![/b]

Kwestia kontaktów z dzieckiem może zostać uregulowana tymczasowo, do czasu definitywnego rozstrzygnięcia o nich w wyroku rozwodowym[/ramka]

[srodtytul]Możliwa korekta[/srodtytul]

Sądowi wolno w kwestiach władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem nakazać kuratorowi sądowemu albo służbom pomocy społecznej przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Ów wywiad może dotyczyć m.in. warunków wychowawczych dziecka, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców i opiekunów.

Decyzję sądu w kwestii kontaktów z dzieckiem musi poprzedzić rozprawa, o której sąd powiadamia wszystkich zainteresowanych.

Rozstrzygnięcie co do kontaktów zawarte w wyroku orzekającym rozwód czy separację nie jest niezmienne. Sąd może zmienić swe wcześniejsze postanowienia, jeśli zmienią się okoliczności. Musi być wszczęta osobna sprawa, w której sąd wysłucha wszystkich zainteresowanych.

[srodtytul]Rozstrzygnięcie trudne do egzekwowania[/srodtytul]

Postanowienie sądu regulujące kontakty rodzica z dzieckiem może być egzekwowane przymusowo tak samo jak odebranie dziecka rodzicowi, któremu nie przysługuje władza rodzicielska. Potwierdził to Sąd

Najwyższy we wciąż aktualnej [b]uchwale z 28 sierpnia 2008 r. (sygn. III CZP 75/08)[/b]. Jednakże przymusowe działania to ostateczność.

Dlatego sąd powinien przede wszystkim wykorzystać w sprawie rozwodowej wszystkie sposoby na złagodzenie konfliktu. W orzeczeniu normującym kontakty z dzieckiem może zobowiązać rodziców do poddania się terapii rodzinnej i skierować ich np. do ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego, innej poradni rodzinnej czy psychologa. Może też wskazać sposób kontroli wywiązywania się z nałożonych na nich obowiązków.

Sądy otrzymały nowe uprawnienia, które mają zapewnić korzystanie z prawa do kontaktów. Sąd może zobowiązać rodzica czy osobę, której przyznał do nich prawo, albo rodzica, któremu powierzył pieczę nad dzieckiem, do pokrycia kosztów podróży, pobytu i powrotu dziecka, a nawet kosztów związanych z zapewnieniem dziecku osoby towarzyszącej.

Może zobowiązać osobę, u której dziecko przebywa, do złożenia sumy pieniężnej do depozytu sądowego na wypadek niewykonania lub niewłaściwego wykonywania obowiązków wynikających z orzeczenia o kontaktach. Może też odebrać od każdej z takich osób przyrzeczenie, że będą się zachowywały w określony sposób.

[srodtytul]Przy udziale kuratora[/srodtytul]

Jeśli to nie pomoże, droga do egzekwowania takich postanowień jest taka sama jak obowiązująca w sprawach o odebranie dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską i osoby pozostającej pod opieką. Procedurę tę unormowano w art. 598[sup]1[/sup] – 598[sup]12[/sup] k. p. c.

Oznacza to m.in., że sąd orzeka w tych sprawach po przeprowadzeniu rozprawy, iż o takiej sprawie i terminach rozpraw informowany jest prokurator, że sąd może zlecić przymusowe odebranie dziecka kuratorowi sądowemu, że na żądanie kuratora policja będzie obowiązana do udzielenia mu pomocy w czynnościach z tym związanych, że np. w razie ukrycia dziecka kurator zawiadomi prokuratora.

Przepisy te zobowiązują też kuratora do zachowania szczególnej ostrożności i uczynienia wszystkiego, żeby dobro dziecka nie zostało naruszone, a zwłaszcza by dziecko nie doznało krzywdy fizycznej ani moralnej.

[srodtytul]Nowe sankcje za brak kontaktów z dzieckiem[/srodtytul]

Przygotowany został rządowy projekt zmian w kodeksie postępowania cywilnego zakładający wyposażenie sądu w możliwość stosowania wobec opornego rodzica swoistych sankcji ekonomicznych.

Proponuje się, by na wypadek gdyby rodzic, u którego dziecko przebywa, utrudniał lub uniemożliwiał kontakty z nim, sąd mógł wyznaczyć kwotę, jaką za każde naruszenie rozstrzygnięcia sądu lub ugody rodzic ten będzie musiał zapłacić ojcu czy matce dziecka, czy innej osobie uprawnionej do kontaktów z dzieckiem. Nie będzie tu ani dolnego, ani górnego limitu.

Wyznaczona suma ma uwzględniać sytuację majątkową opornego rodzica.

Taka sama sankcja będzie grozić drugiej stronie w razie naruszenia obowiązków wynikających z orzeczenia czy ugody, np. przetrzymywanie dziecka przez czas dłuższy od ustalonego.

Jeśli samo zagrożenie nie poskutkuje, kwotę należną drugiej stronie będzie można ściągnąć, bez dodatkowych formalności, przez komornika sądowego. Dopiero gdy i to nie pomoże, a rodzic nie pozwala zabrać dziecka na spotkanie, sąd mógłby nakazać odebranie go przymusowo przez kuratora sądowego.

Oporny rodzic będzie się też musiał liczyć z obowiązkiem zwrotu uzasadnionych wydatków, jakie ten drugi poniósł na przygotowanie spotkania z dzieckiem, np. dojazd, wykupienie wczasów itp.

[srodtytul]Zakaz lub ograniczenie styczności[/srodtytul]

W rachubę wchodzi też wydanie w wyroku rozwodowym drugiemu z rodziców zakazu kontaktów z dzieckiem albo ich ograniczenie.

Uzasadnienie dla takich decyzji jest tylko jedno: dobro dziecka. Ocena należy do sądu. Musi on jednak uwzględnić m.in. to, że prawo do kontaktów nie jest elementem władzy rodzicielskiej. Wynika wprost z samej rodzinnej więzi łączącej rodziców i dzieci.

Dlatego zakaz kontaktów jest czymś wyjątkowym. Wchodzi w rachubę, gdy utrzymywanie ich poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza (art. 113[sup]3[/sup] k. r. o.). Odwołać się tu można do wyroku z 7 listopada 2000 r. [b](sygn. I CKN 1115/2000)[/b], w którym SN zaznaczył, że odebranie prawa do osobistych kontaktów z dzieckiem może nastąpić, gdy ich utrzymywanie zagraża np. życiu dziecka, jego zdrowiu, bezpieczeństwu bądź wpływa na nie demoralizująco.

Dobru dziecka nie służy bowiem zerwanie osobistej styczności z rodzicami, nawet jeśli nie mają władzy rodzicielskiej albo są powody do pozbawienia ich tej władzy.

Dlatego nowe przepisy mówią przede wszystkim o ograniczeniu kontaktów, jeśli wymaga tego dobro dziecka (art. 113[sup]2[/sup] k. r. o.). Przykładowo wskazuje się następujące możliwe ograniczenia:

– zakaz spotykania się z dzieckiem,

– zakaz zabierania dziecka poza miejsce stałego pobytu,

– zezwolenie na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,

– ograniczenie kontaktów do określonych sposobów porozumiewania się na odległość, a więc rozmów telefonicznych, wysyłania SMS, e-maili.

Warto zaznaczyć, że takie same zakazy, dyktowane dobrem dziecka, mogą być wydane wobec dziadków, rodzeństwa oraz osoby, która sprawowała pieczę nad dzieckiem przez dłuższy czas.

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-Nie można uznać a sprzeczne za dobrem dziecka rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad nim przez sąd orzekający o rozwodzie tego, że obecne zwykłe miejsca pobytu dziecka jest sądu rozwodowego (znajduje się za granicą) [b](postanowienie SA w Katowicach z 15 maja 2009 r., sygn. V ACz 252/09)[/b]

-Wysokość alimentów jest uzależniona nie tylko od uzasadnionych potrzeb osób uprawnionych, ale również od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej [b](wyrok SA w Katowicach z 13 maja 2005 r., sygn. I ACa 2184/04)[/b][/ramka]

[ramka][b]Skróty:[/b]

k. r. o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=44EA2B2E55A720AC74A63F42983D1796?id=71706]Kodeks rodziny i opiekuńczy [/link](DzU. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zmianami),

k. p. c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=75427E5227A23128D5F888C912C40076?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link] (DzU. z 1964 r. nr 43, poz. 269 ze zmianami)

SN – Sąd Najwyższy

WSA – wojewódzki sąd administracyjny

o.p. – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0D09F12C2831AA93BF6960FCD82353EC?id=176376]Ordynacja podatkowa[/link] (DzU. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zmianami)[/ramka]

[ramka][b]Zobacz wzory:

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20rozwod.pdf]Pozew o rozwód[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20bez%20orzekania.pdf]Pozew o rozwód bez orzekania o winie i o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial1.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego i ustalenie nierównych udziałów[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20separacje.pdf]Pozew o separację[/link][/b][/ramka]

[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/492203.html]ZOBACZ CAŁY PORADNIK[/link][/b][/ramka]