Facebook wystarczy za wszystko

Wirtualne społeczności pozostawiają na życiach swoich użytkowników bardzo trwałe piętna. Analizy prowadzone przez Pew Research Center oraz uniwersytet Rutgera dowodzą, że nadmierne korzystanie z Facebooka, Twittera i Instagramu w poważny sposób upośledza zdolności interpersonalne. Postujący w sieci ludzi mniej chętnie wyrażają swoje opinie na żywo, boją się tego, jak odbiorą ich inni i w rezultacie wolą otoczyć się niemymi komentarzami i lajkami na ekranie. Co więcej takie zachowanie jest na rękę serwisom społecznościowy, ponieważ proponowanie internautom treści i znajomych o jak najbardziej do nich zbliżonych poglądach i zainteresowaniach sprawia, że do takiego serwisu wraca się częściej. Częściej także można kliknąć w reklamy lub zobaczyć treści, za które serwis pobierze opłatę od reklamodawcy. Dla Facebooka czy Twittera oznacza to zysk, internauci zostają w poczuciu przynależności do grupy sobie podobnych i czują się bardziej bezpiecznie w zalewie rozmaitych poglądów i informacji. W realu nie mają już takiej śmiałości, bo rzeczywistość bywa nieprzewidywalna i nie podlega działaniu algorytmu.

Rzeczywistość równoległa

Gdyby tak się działo, dla każdego istniałaby własna, całkowicie spersonalizowana rzeczywistość. Na tej samej drodze do pracy różni ludzie spotykaliby różnych znajomych, najbardziej sobie podobnych, widzieliby tylko to, co chcieliby zobaczyć, a wieczorne wiadomości podawałyby za każdym razem serwis pod danego użytkownika. Każdy istniałby w swoim świecie, punktów styku z innymi byłoby niewiele, choć w sieci wyglądałoby się na osobę bardzo towarzyską, bywającą na imprezach i mającą zdanie na ważne tematy. W praktyce byłoby to życiem w mirażu, zamykaniem się w pustelni, która znajdowałaby się w centrum wielomilionowego miasta. Tak wyglądałoby życie, gdyby kierowały nim algorytmy na wzór tych, które teraz odpowiadają za wygląd Facebooka czy Twittera.

Jeżeli brzmi to niewiarygodnie i trudno się pogodzić z tym, że sieć społecznościowa może wypaczać rzeczywistość prezentując tylko jedną jej stronę, wystarczy sięgnąć pamięcią do wydarzeń z sierpnia tego roku. W amerykańskim miasteczku Ferguson dochodziło przez kilkanaście dni do groźnych zamieszek na ulicach, sytuację wywołało zastrzelenie czarnoskórego nastolatka przez białego policjanta. Okoliczności tego wydarzenia były niejasne, wciąż trwa śledztwo, ale niezależnie od istniejącej prawdy, Twitter podawał kilka wersji tej samej historii. Te same zdjęcia publikowane w postach były komentowane albo na korzyść demonstrujących, albo w poparciu dla policji. Informacja w serwisie rozchodziła się bardzo szybko, a użytkownicy woleli rozpowszechniać posty kontrowersyjne, rzekomo dekonspirujące nielegalne działania władzy. Taka namiastka życia na krawędzi, gdy ma się do dyspozycji ekran własnego smartfona i spędza długie godziny w nudnej pracy. Wystarczy zalajkować coś z hashtagiem Ferguson (#Ferguson) i od razu dołączyć do grona osób, które nie dość, że mają rękę na pulsie najnowszych wydarzeń, to jeszcze łączy wspólny, antypolicyjny i antyrządowy front. Sytuacja zaszła tak daleko z fałszywymi informacjami rozpowszechnianymi przez kolejne tweety, że nawet amerykańska prokuratura narzekała na to, że prowadzenie rzetelnego śledztwa w czasach social media staje się czasem niemożliwe.

Rashomon nowych czasów

Kiedyś taka równoległa rzeczywistość potrafiła przyciągać uwagę i zdobywać nagrody oraz uznanie dla twórcy. Tylko, że dotyczyło to świata literatury i filmu z czasów, gdy tworzono produkcje przemyślane, a pisarzom chciało się poświęcić czas na dopracowanie szczegółów w tekście. W 1950 roku japoński reżyser Akira Kurosawa nakręcił film „Rashomon" na podstawie opowiadania „W gąszczu" pisarza Akutagawy Ryunosuke. Pokazanie tej samej historii z różnych perspektyw było sprytnym zabiegiem, które przyciągało uwagę i dawało do myślenia. Obecnie nikt nawet nie zwróciłby na nie uwagi. Wszyscy zajęci byliby klikaniem nowych lajków na Facebooku.