Edvard Munch w pętli namiętności. Tłumy na wystawie w Paryżu

Idea „Fryzu życia” narodziła się latem 1885 r., gdy Munch zakochał się w starszej od niego zamężnej Milly Thaulow. Miłość do niej była gwałtowna, ale krótkotrwała. Po raz pierwszy cykl obrazów należących do „Fryzu życia” zaprezentował na wystawie Berlińskiej Secesji w 1902 r. Potem przez blisko 20 lat serię zaliczanych do niego dzieł wielokrotnie modyfikował, przygotowując kolejne wystawy, więc właściwie nie ma ona finalnej wersji.

Miłość i śmierć łączą się we „Fryzie życia” w pętlę, wypełnioną silnymi emocjami, egzystencjalnymi rozterkami, udręką i melancholią. Uosabiają je wizerunki kobiet, mężczyzn i par. W namiętnym „Pocałunku” kobieta i mężczyzna połączeni w miłosnym uścisku zdają się jednością. Ale w „Melancholii” samotny mężczyzna nad morskim brzegiem targany zazdrością pogrąża się w smutku i rozpaczy. Przedstawienia kobiet są zmienne i niepokojące. W „Wampirze” (który początkowo nazywał się „Miłość i ból”) drapieżna rudowłosa kobieta wpija się w szyję mężczyzny niczym wampirzyca, całkowicie nad nim dominując. Kobieta w sztuce Muncha bywa często pociągającą i niszczącą femme fatale, jak w pięknej „Madonnie”.

Miłość w sztuce Muncha ma z jednej strony wymiar uniwersalny i wpisana jest w odwieczny cykl życia, niczym w obrazie „Metabolizm”, w którym mężczyzna i kobieta ukazani zostali archetypicznie jako Adam i Ewa. Z drugiej strony w przedstawieniach miłości Muncha nie brakuje odwołań do osobistych przeżyć – intensywnych miłości, kończących się gwałtownymi rozstaniami. Munch nigdy nie związał na trwałe z żadną kobietą, niemniej były to przeżycia bardzo emocjonalne, a nieraz dramatyczne, kończące się nawet załamaniem nerwowym. Jak w przypadku związku z Tullą Larsen, młodą kobietą obracającą się w norweskim środowisku artystycznym. W tym pełnym rozstań i powrotów związku Tulla okazała się kolejnym wcieleniem femme fatale. Ostatnie z nią spotkanie zakończyło się dramatycznie, artysta został postrzelony. Przebiegu zdarzenia dokładnie nie znamy i nie wiemy, kto pierwszy sięgnął po rewolwer, ale sądząc po obrazie „Śmierć Marata”, Munch obwiniał byłą narzeczoną.

Na paryskiej wystawie jest także sporo autoportretów, bo Edvard Munch malował je wielokrotnie w różnych okresach życia. Otwierający ekspozycję „Autoportret z papierosem” powstał w 1895 r. Przedstawia 32-letniego artystę o melancholijnej twarzy i przenikliwym spojrzeniu. Najbardziej znany wizerunek artysty – graficzny „Autoportret z ręką szkieletu”, pochodzący z tego samego roku, pobrzmiewa ostrzegawczym „Memento mori”. Munch dożył jednak osiemdziesiątki. A ostatni autoportret, odnoszący się do mijającego czasu – o ostrej kolorystyce, ale w ubraniu przypominającym szkielet – namalował na krótko przed śmiercią w 1944 roku.