Polacy mają power

W Świnoujściu będzie pan mówił o wpływie PKB na szczęście Polaków. Czy poczucie szczęścia zależy od zasobności portfela?

Janusz Czapiński:

Generalnie pieniądze dają szczęście tylko tym, którzy ich nie mają, a przynajmniej nie mają ich dużo. Istnieje granica zamożności, która pozwala zaspokoić podstawowe potrzeby - nie chodzić głodnym, zziębniętym i zmokniętym, mieć dach nad głową, być zdrowym, a jeśli nawet się zachoruje, mieć pieniądze na leki. Nasze podstawowe potrzeby są też zaspokojone, kiedy nie musimy martwić się o przyszłość, nie odczuwamy zagrożenia z żadnej strony i utrzymujemy się w dobrej formie fizycznej. Szczęściu sprzyjają też czynniki genetyczne, ale żeby dojść do zaprogramowanego genetycznie poziomu szczęścia, trzeba zaspokoić potrzeby podstawowe. Kiedy już ten poziom osiągniemy, nic nie jest w stanie naszego szczęścia zwiększyć. Możemy tylko spadać w dół: na przykład, gdy zbiedniejemy, ponownie możemy stać się nieszczęśliwi.

Ile musimy zarabiać, by zaspokoić podstawowe potrzeby?

Poziom potrzeb podstawowych jest różny w zależności od części świata. W Polsce większość rodaków jest już bliska tego poziomu. Bardziej szczęśliwieć już nie będziemy, ale dzięki temu, że mamy odpowiednią ilość pieniędzy, działa mechanizm zależności odwrotnej – im wyższy poziom dobrostanu psychicznego, tym większa szansa, że będziemy bogacić się dalej – mamy większy power, większą motywację do działania. Pieniądze często dają taki efekt nie tylko na poziomie indywidualnym, ale międzynarodowym - w krajach ubogich, wraz z przyrostem zamożności, rośnie poczucie szczęścia obywateli, ale w krajach bogatych, gdzie wszyscy zaspokoili podstawowe potrzeby, tempo wzrostu PKB związane jest z poczuciem szczęścia. Tam im obywatel jest szczęśliwszy, tym państwo bogatsze.

A mówi się, że ubodzy południowcy są szczęśliwsi od Polaków. Grecy, Włosi czy Hiszpanie wydają się bardziej zadowoleni z życia.

Otóż poziom przeciętnego poczucia szczęścia jest równoleżnikowy i rośnie w kierunku północnym. Skandynawowie są najszczęśliwsi ze wszystkich Europejczyków, o wiele szczęśliwsi niż Włosi czy Hiszpanie.

Trudno w to uwierzyć. Włosi i Hiszpanie wydają się najbardziej pogodnymi, radosnymi ludźmi w Europie.

Radość mogą wyzwolić różne rzeczy – ktoś idzie na dyskotekę i się doskonale bawi, ale wraca do domu i zastanawia się, po co żyje. Można napić się wina i w ten sposób się ogłuszyć, ale jest pytanie, czy gdyby takiego Włocha obudzić w środku nocy i zapytać, czy jest szczęśliwy, to jego odpowiedź byłaby twierdząca. Oczywiście, w badaniach nikogo nie budzi się w środku nocy, ale o nieszczęściu mówią ludzie, których byśmy o to nie posądzali.

Czy w Polsce poczucie szczęścia również rośnie równoleżnikowo?

Nie, choć nadal zauważalna jest różnica między miastem a wsią, bo na polskich wsiach jest nadal sporo biedy. Nie, nie wszyscy doszli tam do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Generalnie jest dobrze. Powiedziałbym, że nasze poczucie szczęścia jest porównywalne z włoskim, ale do poziomu Skandynawów i najszczęśliwszych z nich Norwegów, nie dojdziemy nigdy. Nawet jeśli wzbogacimy się na łupkach.