To finałowy etap działań zmierzających do podniesienia standardów architektonicznych i funkcjonalnych MNK. „W ciągu ostatniej dekady muzeum udało się wyremontować wszystkie oddziały. Na swą kolej czeka jedynie gmach główny – serce muzealnego organizmu. Modernizacja gmachu jest wyzwaniem w tym samym stopniu porywającym, co wymagającym, bez wątpienia jest to jednak zadanie epokowe, stanowiące zwieńczenie planu odnowy Muzeum Narodowego w Krakowie i początek Nowego Muzeum." - mówi dyrektor Zofia Gołubiew.
MNK jest najstarszym polskim muzeum, noszącym nazwę „narodowe". Utworzone zostało w 1879 roku, dzięki darom i zakupom. Z czasem rozrosło się i dziś jest największą instytucją muzealną w Polsce, posiadającą 17 budynków i 10 oddziałów. Początkowo MNK mieściło się w Sukiennicach. W okresie międzywojennym podjęto decyzję o budowie nowego gmachu przy Al. 3 Maja i rozpisano konkurs architektoniczny, którego podstawą był program, opracowany przez Feliksa Koperę, ówczesnego dyrektora muzeum oraz plany architektoniczne sporządzone przez Adolfa Szyszko-Bohusza i pracujących dla magistratu architektów Czesława Boratyńskiego i Edwarda Kreislera. Na ogłoszony w 1933 roku konkurs napłynęło ponad dwadzieścia prac. Główną nagrodę przyznano projektowi warszawskiego zespołu Bolesława Szmidta, Juliusza Dumnickiego, Janusza Juraszyńskiego. Rok później przystąpiono do budowy monumentalnego gmachu (według projektu wykonawczego przygotowanego przez Czesława Boratyńskiego, Edwarda Kreislera i Bolesława Szmidta).
Do wybuchu II wojny światowej gotowa była jedna trzecia zaprojektowanego gmachu. W czasie okupacji hitlerowskiej naziści urządzili wewnątrz kasyno, dewastując infrastrukturę przeznaczoną specjalnie dla budynku muzealnego. Istniejącą część gmachu ponownie udostępniono publiczności dopiero w roku 1957. W czasach PRL-u władze nie zamierzały kontynuować inwestycji w przedwojennym kształcie i w roku 1964 zleciły przedsiębiorstwu Miastoprojekt wykonanie nowego projektu. Prace budowlane ruszyły na początku lat 70., a ostatecznie zakończono je na początku lat 90. XX wieku.
Jego bryła jest jedną z „ikon" modernistycznego Krakowa, ale wnętrza straciły pierwotne, klarowne funkcje i układ przestrzenny. I wymagają obecnie dostosowania do standardów architektonicznych i funkcjonalnych światowego muzealnictwa. Gmach Główny MNK jest teraz labiryntem pomieszczeń ulokowanych na 5 kondygnacjach, w których trudno prowadzić nowoczesną działalności muzealniczą. A przestarzała infrastruktura powoduje wysokie koszty eksploatacji.
Organizatorzy konkursu - Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Kraków - oczekują, że w zmodernizowanym Gmachu Głównym powstaną nowoczesne przestrzenie wystawiennicze, służące nowej wystawie stałej oraz wystawom czasowym. (Hasło wiodące ekspozycji stałej ma być punktem wyjścia do nowej interpretacji pojęć „patriotyzm" i „spuścizna narodowa").
Chcą, by było to miejsce obcowania ze sztuką, działań edukacyjnych, a także rozrywki i wypoczynku. Aby przekształceniom gmachu przyświecała idea muzeum otwartego i przyjaznego widzom. Sugerują więc także utworzenie nowych przestrzeni, np. tarasu na dachu i zagospodarowanie dziedzińców wewnętrznych. I zwracają uwagę, że możliwa jest również rozbudowa lub przebudowa budynku w elewacji północnej (od strony Biblioteki Jagiellońskiej) oraz zmiana wejścia głównego od strony elewacji zachodniej.
Prace na „Konkurs na opracowanie koncepcji przebudowy i modernizacji Gmachu Głównego MNK" nadsyłać można do 30 czerwca 2015 roku. Ogłoszenie wyników nastąpi: 31 lipca . Na zwycięzców czekają nagrody - za I miejsce - 70 tys. zł oraz wykonanie dokumentacji projektowej I etapu. Za II miejsce - 40 tys. zł, za III – 20 tys. zł. We wrześniu prace konkursowe zaprezentowane zostaną na wystawie.
