Osiemnastka Dwóch Brzegów. "To dla nas pretekst do zabawy skojarzeniami"

– W sekcji filmowej „Świat pod namiotem”, dającej przekrój najnowszych produkcji ze świata, tematem zajmującym zarówno twórców fabuł, jak i dokumentów jest emigracja – wyjaśnia Grażyna Torbicka, dyrektorka artystyczna festiwalu. – Jeden dzień poświęcimy też Witoldowi Gombrowiczowi, jednemu z naszych najwybitniejszych twórców. Przypomnimy dokument „Powrót” Andrzeja Wolskiego, którego jest bohaterem. Został zrealizowany w Vence, tam, gdzie Gombrowicz spędził ostatnie lata życia i jest pochowany. Przez ulubione miejsca pisarza prowadzi w filmie Andrzej Seweryn, czytając fragmenty jego dzienników.

Tuż po projekcji odbędzie się debata „Emigracje Gombrowicza”, pokazująca ich różne oblicza – od dosłownej, poprzez artystyczną, aż do wewnętrznej. Gombrowicz doświadczył ich wszystkich. Wśród panelistów m.in. autor filmu, a także Francesco Cataluccio, literaturoznawca i tłumacz pisarza, Anna Spólna związana z Muzeum Gombrowicza we Wsoli oraz Gosia Dobrowolska, aktorka, która na początku lat 80. wyemigrowała do Australii.

Urodziny festiwalu

Podczas tegorocznego festiwalu świętowane będą jego 18. urodziny.

– To dla nas pretekst do zabawy skojarzeniami z tą rocznicą. Okolicznościowych niespodzianek nie zdradzę, ale zapewniam, że się pojawią – mówi Grażyna Torbicka. – Doszliśmy do tej osiemnastki różnymi, także krętymi drogami. Życie sprawdzało nas, organizatorów, czy dotrwamy. No i udało się. Z jednej strony – wszystko nam już właściwie wolno, ale z drugiej – jesteśmy jeszcze bardziej odpowiedzialni. Osiemnastka to ciekawość świata, otwartość na niego i odważne wchodzenie w trudne tematy, wymagające tolerancji. Tak na pewno jest w przypadku takich filmów jak: „Apetyt na więcej. La Cocina” meksykańskiego reżysera Alonso Ruizpalacio, „Wszystkie odcienie światła” Payal Kapadii, zdobywczyni Złotej Palmy za najlepszą reżyserię 2024, czy „Grand Tour” Miguela Gomesa, który w bardzo ciekawy sposób odnosi się do historii.

Złoty Niedźwiedź

Atrakcją będzie możliwość zobaczenia filmowych laureatów ważnych festiwali, m.in. zdobywcy Złotego Niedźwiedzia z Berlina „Dahomey” Mati Diop. To dokument opowiadający o powrocie w 2021 roku z Luwru do afrykańskiej republiki Beninu, dawnego królestwa Dahomeju, zrabowanych w XIX w. przez francuskie wojska dzieł sztuki – 26 figur, pełniących dawniej ważne funkcje sakralne. Ale ich powrót do ojczyzny budzi wiele pytań.

– To niełatwy film, ważne więc, żeby pokazywać go na festiwalach, bo one gromadzą inną publiczność. Na Dwóch Brzegach znajdzie na pewno swoich widzów, ale raczej zgubi się w regularnej dystrybucji kinowej – wyjaśnia szefowa festiwalu. – Zaproponujemy też kilka innych znakomitych dokumentów, m.in. „Errol Garner. Misty” Georgesa Gachota z sekcji „Muzyka, moja miłość” o jednym z najwybitniejszych pianistów i kompozytorów jazzowych i to samouku – poleca Grażyna Torbicka. – Także po raz pierwszy pokazany zostanie film „Paolo Conte Alla Scala – Il maestro è nell’anima” w reżyserii Giorgio Testi. To rejestracja koncertu z udziałem tytułowego artysty. I jeszcze „Balkoniary” Noémie Merlant i Celine Sciamma – groteskowa, surrealistyczna historia trzech przyjaciółek, postanawiających pewnego dnia wziąć odwet za krzywdy wyrządzone im przez mężczyzn.

– Cieszę się też na „Bezcenny pakunek” Michaela Hazanaviciusa, zdobywcy Oscara za film „Artysta” – dodaje Grażyna Torbicka. – To film animowany o końcówce II wojny światowej, ale spojrzenie na traumę wojenną z zupełnie innej perspektywy: osoby, która nie jest bezpośrednio dotknięta przez działania wojenne ani holocaust. To szczera opowieść o wierze, że zło nie musi być silniejsze od dobra. I będzie też absolutna prapremiera – debiut Tomasza Gąssowskiego, czyli „Wróbel” z Jackiem Borusińskim w roli głównej – ujmująca historia wiejskiego listonosza, człowieka starającego się żyć bez rozgłosu zgodnie z wyznawanymi przez siebie wartościami.

Amerykanin w Europie

Bohaterami tegorocznych retrospektyw będą: aktorka Jadwiga Jankowska-Cieślak i reżyserzy – Dorota Kędzierzawska oraz Joseph Losey.

– Tytuł retrospektywy Loseya „Amerykanin w Europie” także nawiązuje do tematu emigracji. Czasem wymuszonych, niesprawiedliwych. Losey doświadczył ich na własnej skórze – przypomina Grażyna Torbicka. – W 1952 r. ze względu na lewicowe poglądy został w okresie tzw. polowania na czarownice wpisany na czarną listę Hollywood i musiał opuścić USA. Tułał się po Europie. W końcu znalazł miejsce w Wielkiej Brytanii i tam realizował filmy razem z Haroldem Pinterem. To najciekawszy okres jego twórczości. Wtedy powstały filmy „Służący”, „Posłaniec”, „Wypadek”, które przypomnimy. Ciekawe, jak patrzył na podział społeczny w Wielkiej Brytanii i portretował relacje kobieta–mężczyzna. W jego najważniejszych obrazach kobieta, trochę femme fatale, wywraca do góry nogami życie mężczyzny.

Z kolei Dorota Kędzierzawska jest jedną z niewielu autorek w europejskim kinie, która mimo mód i nowych trendów pozostaje wierna swojemu językowi filmowemu, tematom i bohaterom. Zawsze jest po stronie słabszych, a jej praca z dziećmi jest imponująca.

Podobnie jak w latach ubiegłych odbędzie się Międzynarodowy Konkurs Filmów Krótkometrażowych, prezentujący najciekawsze nowe dokumenty, animacje, fabuły i filmy eksperymentalne młodych twórców. Zaprezentowanych zostanie 25 produkcji – polskich i zagranicznych.