Portret dwustronny

Wojciech Kilar

Muzyka filmowa i klasyczna

Sony Music Polska

Debiutował u schyłku lat 50.,  rozgłos przyniosła mu następna  dekada, kiedy wraz z Henrykiem Góreckim i Krzysztofem Pendereckim  tworzył nową polską szkołę awangardy. Dopiero jednak połowa lat 70. i zwrot w kierunku muzyki sakralnej oraz ludowej uczyniły z Kilara pierwszoplanową postać polskiej muzyki. Szeroka publiczność poznała zaś jego twórczość głównie dzięki utworom komponowanym do filmów – dorobek kompozytora w tej dziedzinie obejmuje około 130 tytułów. Z okazji jubileuszu ukazał się dwupłytowy wybór najbardziej znanych jego dzieł.

Kompozytor, urodzony we Lwowie, po II wojnie światowej musiał znaleźć dla siebie inne miejsce na ziemi. Pomieszkiwał w Rzeszowie i Krakowie, aż osiadł w Katowicach, skąd nie chciał już nigdzie się przenosić. Wyjątek robił jedynie dla polskich gór, choć mówi z właściwą sobie skromnością: „Jestem zwykłym turystą tatrzańskim, powiedzmy, nieco zaawansowanym. Osiągnąłem może drugi stopień trudności w skali sześciostopniowej".

Pierwsza płyta przypomina filmowe dokonania Kilara. Wybrano oczywiście poloneza z „Pana Tadeusza", dwa piękne walce z „Ziemi obiecanej" i „Trędowatej" czy marsz kawalerii z „Kroniki wypadków miłosnych". Ale chciałoby się zapytać, dlaczego zabrakło „Pieśni o małym rycerzu" z „Przygód pana Michała", tanga z „Salta" lub choćby jednego tytułu Krzysztofa Zanussiego, który nie wyobraża sobie, by jego film mógł powstać z muzyką innego kompozytora. Przygodę z Hollywood dokumentuje „Dracula" Francisa F. Coppoli. To jedna z niewielu ścieżek dźwiękowych, którą kompozytor pozwala wykonywać w formie suity orkiestrowej.

Muzyka w filmie składa się na  ogół z krótkich fragmentów, opisuje skrajne stany i emocje, nie można zatem złożyć potem z niej większej, samodzielnej całości. Praca przy „Draculi" była wyjątkowa, reżyser chciał, by to, co miał zaproponować Polak, przypominało jego utwory symfoniczne. Coppola bardzo je lubi.

Czy jednak Kilar symfoniczny bardzo różni się od Kilara filmowego? W obu gatunkach ważna jest dla niego precyzja narracji i wyrazistość formy. A niesłychana dyscyplina, jaką sobie narzuca, sprawia, że trudno wskazać utwór, w którym byłaby jedna zbędna nuta. Świadczą o tym też takie kompozycje jak „Krzesany", „Orawa" czy „Kościelec 1909". Powstawały w latach 1974–1986, odwołuje się w nich do polskiej tradycji. Gdyby nie Karol Szymanowski, nie byłoby „Krzesanego", „Kościelec" to hołd złożony Mieczysławowi Karłowiczowi.