Akceptujemy to czy nie – całe nasze życie toczy się dziś przy muzyce. Trudno określić, co faktycznie jest tu pierwsze: naturalna potrzeba obcowania z wartościami estetycznymi czy pragnienie znalezienia emocjonalnego kontrapunktu dla szarej codzienności, podchwycone przez przemysł muzyczny. „There is no Business Like Show-Business". Ta maksyma Irwinga Berlina dziś sprawdza się świetnie w biznesie koncertowym. Długie lata sprawdzała się przede wszystkim w fonografii, która jednak akurat znalazła się na zakręcie. Nie pierwszym.
30 lat temu rynkowym, ba, cywilizacyjnym przebojem była płyta kompaktowa. Opracowana przez koncerny Sony i Philips premierę miała na przełomie sierpnia i września 1982 r. w fabryce Polygramu w Langenhagen. Pierwszym albumem na cyfrowym krążku był „The Visitors" ABBY. Od paru lat sprzedaż CD leci na łeb, bo srebrna płyta przegrywa z MP3.
Ta sytuacja przypomina nieco „wojnę patentów" w pionierskich latach fonografii. To dziedzina stosunkowo młoda, bo licząca dopiero 135 lat. Skonstruowany w laboratorium w Menlo Park i opatentowany w 1877 r. przez Thomasa Edisona fonograf był pierwszym urządzeniem spełniającym wielowiekowe marzenia człowieka o utrwalaniu głosu i odtwarzani go w dowolnym miejscu i czasie.
Epokowy wynalazek, wciąż udoskonalany, jeszcze długo pozostał w cieniu konkurencji. W 1877 r. przebywający w USA fotograf i elektryk z Hanoweru Emil Berliner wymyślił aparat, w którym obrotowy cylinder zastąpiono okrągłymi płytami. Po latach doświadczeń sporządził z woskowego metalowy wzorzec. Zaczęto z niego tłoczyć tysiące płyt z jednostronną rejestracją dźwięku. Przez blisko 50 lat płyty wyrabiano z szelaku, aż do pojawienia się nietłukących się produktów z winylu.
Rodzimy rynek, mimo zaborów, dość szybko reagował na zmiany. Już w 1899 r. utworzono Fonotypię Krajową, do najstarszych zaliczała się wytwórnia Syrena (1908), dla której nagrywali Pogorzelska, Redo, Fogg. W dwudziestoleciu nasz rynek wzbogaciła oferta znanych koncernów zagranicznych, ich dominacja nie była jednak tak wyraźna jak dziś. Razem z innymi odczuwamy wyraźny kryzys kompaktu.
