Wielkie odkrycie małej planety

Masa planety jest niecałe trzy razy większa od masy Ziemi. Gwiazda, wokół której krąży, jest również rekordowo mała. Układ znajduje się w gwiazdozbiorze Strzelca w odległości 3 tys. lat świetlnych od nas.

Planeta krąży wokół tej gwiazdy w odległości odpowiadającej odległości Wenus od Słońca. Aby zatoczyć pełny okrąg wokół centralnego obiektu, planeta MOA-2007–BG-192 Lb potrzebuje trzech ziemskich lat.

Odkrycie zaprezentowane zostało na zjeździe Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego przez Dave’a Bennetta z Uniwersytetu Notre Dame w USA oraz w magazynie „The Astrophysical Journal”.

– To klasyczny układ planetarny, który musiał się formować, tak jak nasz słoneczny – poinformował „Rz” prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, szef grupy OGLE, która miała istotny wkład w odkrycie globu. Do zespołu należą także m.in. prof. Marcin Kubiak i dr Michał Szymański. – To pierwsze odkrycie, które świadczy o tym, że układy planetarne mogą się formować nawet wokół ciał centralnych o małej masie. Niewykluczone więc, że wokół pobliskich gwiazd o małej masie, których jest zatrzęsienie, może być sporo planet, których nie jesteśmy w stanie odkrywać za pomocą dzisiejszych technik. Warunki na takich planetach wcale nie muszą być ekstremalne, jeśli mają np. grubą atmosferę – dodał prof. Udalski.

Układ MOA-2007–BG-192 został odkryty metodą tzw. mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Metoda ta polega na rejestrowaniu odchyłek jasności świecącej gwiazdy. Zjawisko zachodzi wtedy, kiedy jakiś obiekt, np. gwiazda lub planeta, przechodzi blisko świecącej gwiazdy. Zgodnie z teorią względności Einsteina grawitacja takiego obiektu ugina światło gwiazdy jak soczewka. Wtedy widoczna jest zmiana jej jasności.

Wykorzystanie tego zjawiska do odkrywania odległych planet zaproponował nieżyjący już polski astrofizyk prof. Bohdan Paczyński. Naukowcy pod kierunkiem prof. Andrzeja Udalskiego opracowali praktyczne wykorzystanie tej metody i utworzyli zespół OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment). To już 14. układ odkryty przez zespół OGLE.

[wyimek]Układy planetarne mogą się formować wokół gwiazd o małej masie, których jest zatrzęsienie [/wyimek]

Prowadząc badania w Obserwatorium Las Campanas w Chile, zespół zarejestrował standardowy fragment przebiegu zjawiska mikrosoczewkowania. Dane te posłużyły do charakterystyki parametrów układu planetarnego. W przypadku nowego odkrycia kilkugodzinna „anomalia planetarna”, czyli charakterystyczne dla obecności planety migotanie gwiazdy wystąpiło w czasie, kiedy obiekt był widoczny z rejonów Australii i Oceanii i został zarejestrowany przez japońsko–nowozelandzką grupę MOA. Dodatkowe obserwacje były prowadzone za pomocą Bardzo Wielkiego Teleskopu (VLT) Europejskiego Obserwatorium Południowego w Chile.

– Krótkotrwały sygnał planetarny wystąpił, gdy ten obiekt był widoczny nad Nową Zelandią. Mikrosoczewka z naszego obserwatorium wyglądała, jak wywołana przez pojedynczą gwiazdę, ale to nasze dane pozwoliły precyzyjne wyznaczyć parametry całego układu – podkreśla prof. Udalski. – Po raz kolejny widać, jak ważne w mikrosoczewkowaniu planetarnym są 24-godzinne obserwacje takich obiektów i współpraca międzynarodowa.

Mimo że ilość odkrytych planet pozasłonecznych idzie już w setki, naukowcy poszukują takich, które byłyby podobne do Ziemi, bo jedynie takie globy mogłyby gościć życie.

Nowo odkryty system sporo jednak różni się od Układu Słonecznego. Masa centralnego obiektu wynosi ok. 6 proc. masy Słońca. To prawdopodobnie obiekt gwiazdopodobny – brązowy karzeł. Jego masa jest zbyt mała, aby podtrzymać reakcje jądrowe we wnętrzu. Ale niedokładność obserwacji jest na tyle duża, że masa karła może wynosić ok. 8 proc. masy Słońca. W takim przypadku obiekt mógłby być już miniaturową gwiazdą, we wnętrzu której zachodzi spalanie wodoru.

Gwiazda lub brązowy karzeł świeci ok. miliona razy słabiej niż Słońce, więc temperatura atmosfery planety powinna wynosić poniżej -200 stopni Celsjusza. Naukowcy nie wykluczają, że gęsta atmosfera zatrzymuje ciepło pochodzące z rozgrzanego wnętrza planety.

[ramka]

Znamy ok. 300 planet w pozasłonecznych układach planetarnych. Te badania zapoczątkowali polscy astronomowie

[b]1991 rok[/b]

- prof. Aleksander Wolszczan zlokalizował pierwsze trzy planety poza Układem Słonecznym krążące wokół pulsara PSR B1257+12 w konstelacji Panny.

[b]2001 rok[/b]

- prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego skonstruował w ramach programu OGLE kamerę mozaikową, dzięki której odkryto m.in. trzy najbardziej oddalone od Słońca układy planetarne. Dzięki tej metodzie można prowadzić jednoczesną obserwację aż miliona obiektów.

[b]2005 rok[/b]

- polscy naukowcy skupieni w programie OGLE zlokalizowali w konstelacji Strzelca skalistą planetę najbardziej podobną do Ziemi. Jest to równocześnie jeden z najbardziej odległych znanych nam światów.

- dr Maciej Konacki z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN odkrył w konstelacji Łabędzia pierwszą planetę znajdującą się w układzie trzech gwiazd. To odkrycie obala teorię o powstawaniu planet, która zakłada, że tworzą się one najczęściej na orbitach wokół pojedynczych gwiazd.

- prof. Wolszczan wraz dr. Konackim wykryli czwartą planetę w systemie pulsara PSR B1257+12.

[b]2007 rok[/b]

- dr Paweł Moskalik, dr Andrzej Baran i dr Stanisław Zoła odkryli w gwiazdozbiorze Pegaza planetę, która przetrwała agonię gwiazdy macierzystej będącej obecnie podkarłem.

[b]2008 rok[/b]

- naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego UW w ramach programu OGLE odkryli miniaturową wersję Układu Słonecznego znajdującą się w gwiazdozbiorze Skorpiona, ok. 5 tys. lat świetlnych od Ziemi.

[i]astan[/i][/ramka]