W dwóch uchwałach Sąd Najwyższy orzekł, że koszty za udzielenie pożyczki, nawet nieprzekraczające limitów z ustawy o kredycie konsumenckim – a te obecnie wynoszą ponad 250 tys. zł – mogą być uznane za abuzywne.

Większe koszty niż pożyczka

Między stronami tego procesu doszło do zawarcia umowy pożyczki 9 tys. zł na trzy lata spłacanej w równych ratach miesięcznych, w której pozwany zobowiązał się do spłaty 19,4 tys. zł. Całkowity koszt pożyczki określono na 10,4 tys. zł. Z czego tzw. opłata przygotowawcza wynosiła 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne 7,7 tys. zł, a wynagrodzenie za przyznanie pożyczkobiorcy tzw. Twojego Pakietu kolejne 1100 zł. Zanim bank złożył pozew, konsument spłacił około 4 tys. zł.

Czytaj więcej

Opinie Prawne
Dyrektywa Komisji Europejskiej - jakie zmiany w kredytach konsumenckich

Sąd rejonowy zasądził bankowi jedynie 7,3 tys. zł, uznając, że prowizja i opłata za Twój Pakiet obchodziły przepisy o odsetkach maksymalnych. Prowizja była niemal tak wysoka jak pożyczka i bank nie wykazał, jak ustalił ten składnik kosztów. W orzecznictwie przyjmuje się, że zastrzeganie przez instytucje parabankowe wysokich prowizji jest obejściem przepisów o odsetkach maksymalnych, nie może więc być wiążące. Prowizja nie powinna przekraczać 10 proc. pożyczki, w tym wypadku 900 zł.

Rozpatrując apelację banku, Sąd Okręgowy w Poznaniu powziął wątpliwość, czy w razie rozwiązania umowy pożyczki będącej kredytem konsumenckim na skutek wypowiedzenia przez pożyczkodawcę w związku z zaległościami w spłacie świadczenie określone jako „wynagrodzenie prowizyjne” bądź „prowizja” jest pozaodsetkowym kosztem kredytu, który obniża się i dostosowuje do czasu obowiązywania umowy zgodnie z art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. I czy okoliczność, że te pozakodeksowe koszty nie przekraczają pułapu wyznaczonego w art. 36a, nie wyklucza badania, czy umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne.

Prawo konsumenta

Sędziowie SN Karol Weitz, Maria Szulc i Roman Trzaskowski stwierdzili w uchwale, że gdy pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a, nie wyłącza to oceny przez sąd, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone.

Dzień później SN podjął uchwałę na skutek pytania innego składu SO w Poznaniu, wyjaśniając, że zastrzeżone w umowie wynagrodzenie banku za udzielenie pożyczki nie jest świadczeniem głównym.

– SN słusznie wychodzi z założenia, że w ocenie kosztów kredytu najważniejsza nie jest ich nazwa, ale rzeczywisty cel. W tym przypadku celem prowizji było przede wszystkim wynagrodzenie za udostępnienie kapitału, a nie inne, dodatkowe usługi. Żadne okoliczności nie uzasadniają też prowizji w wysokości zbliżonej do kwoty kredytu. Dobrze więc, że SN nie stracił z pola widzenia celu art. 36a ustawy i nie podszedł formalistycznie do jego treści – ocenia dr Mariusz Korpalski, radca prawny.

Sygnatura akt: III CZP 42/20, III CZP 43/20

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
Marcin Szymański, adwokat, kancelaria Drzewiecki, Tomaszek i Wspólnicy

Obydwie uchwały są trafne i korzystne dla konsumentów: prowizja za udzielenie pożyczki nie jest świadczeniem głównym umowy, a zatem postanowienie dotyczące tej prowizji może być uznane za niedozwolone (abuzywne), nawet gdy nie jest niejednoznaczne. Sam fakt, że wysokość kosztów pozaodsetkowych, w tym również prowizji, nie przekracza wysokości wskazanej w wymienionych przez SN przepisach, nie powoduje, że postanowienia nakładające na konsumenta obowiązek ponoszenia takich kosztów nie podlegają ocenie w świetle przesłanek z art. 385[1] § 1 k.c. i nie wyklucza uznania ich za niedozwolone.