Bez transformacji gospodarki zostaniemy w tyle

Artykuł powstał przy współpracy z Siemens

Zatrzymanie niekorzystnych zmian klimatycznych staje się dziś najważniejszym wyzwaniem w skali globalnej. Zdaje sobie z tego sprawę Komisja Europejska (KE), wskazując, że zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią zagrożenie dla Europy i reszty świata. Aby sprostać tym wyzwaniom, KE przygotowała Zielony Ład – strategię na rzecz wzrostu, służącą przekształceniu Unii w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę. Głównymi celami są m.in. dojście do zerowego poziomu emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r. i oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów.

Jak podkreśla KE, kluczowe dla osiągnięcia celów klimatycznych będzie obniżenie emisyjności systemu energetycznego UE. Przypomina też, że w Unii przemysł odpowiada za 20 proc. emisji gazów cieplarnianych, a zaledwie 12 proc. wykorzystywanych w nim materiałów pochodzi z recyklingu.

Kierunek: cyfryzacja

Warto pamiętać, że efektywna transformacja nie tylko sektora energetycznego i przemysłu, ale i całej gospodarki jest niemożliwa bez dalszej automatyzacji produkcji, a także cyfryzacji procesów biznesowych. Jasno podkreśla to także KE, wskazując, że Europie potrzebny jest sektor cyfrowy, w którego centrum znajdą się zrównoważony rozwój i zielone technologie. Cyfryzacja daje nowe możliwości, m.in. monitorowania zanieczyszczenia powietrza i wody oraz optymalizacji wykorzystania energii, materiałów i zasobów naturalnych.

Przydatnymi narzędziami są tu choćby analiza danych, platformy internetu rzeczy czy korzystanie z tzw. cyfrowych bliźniaków (to w skrócie cyfrowe repliki obiektów, procesów i systemów w firmie; pozwalają na odwzorowanie w przestrzeni cyfrowej zjawisk w przedsiębiorstwie i ich modyfikowanie, optymalizowanie i weryfikowanie różnych scenariuszy bez konieczności ingerowania w bieżącą działalność).

Tymczasem Polska, niestety, nie należy do liderów we wspomnianych obszarach. Jesteśmy jednym z krajów o najniższym indeksie ekoinnowacyjności w Unii (tzw. Eco-Innovation Scoreboard – porównuje on kompleksowo wyniki ekoinnowacji w poszczególnych państwach UE). W 2019 r. Polska znalazła się na 24. pozycji (z wynikiem 59; unijna średnia to 100) na 28 krajów. Z kolei jak pokazuje opracowany przez Siemens Polska wskaźnik Digi Index 2020, określający stopień cyfryzacji produkcji w Polsce, uzyskaliśmy wynik bardzo niski: średnio 1,9 pkt w 4-stopniowej skali. Wynik ten jest wręcz alarmujący i oznacza, że polska produkcja pilnie potrzebuje transformacji cyfrowej.

Sławomir Kosieliński, prezes think tanku Fundacja Instytut Mikromakro, przytacza ostatnie dane (z 2019 r.) badającej rynek robotów przemysłowych Międzynarodowej Federacji Robotyki, dotyczące skali „urobotowienia" przemysłu. Wskazuje, że z roku na rok dla Polski „są mimo wszystko optymistyczne", choć w liczbach bezwzględnych istnieje przepaść między naszym krajem a liderami w tym obszarze. – Polska była na 5. miejscu w Europie i 14. na świecie, ex aequo z Czechami, jeśli chodzi o liczbę nowych robotów przemysłowych. Szacuje się, że było ich 2642. Dla porównania w Korei Płd., Chinach, Japonii czy Niemczech liczby te idą w dziesiątki tysięcy. To zupełnie inna skala, wynika jednak też ze struktury przemysłu – mówił Sławomir Kosieliński podczas niedawnej debaty „Rzeczpospolitej" na temat robotyzacji i automatyzacji przemysłu przed i po pandemii.

Jego zdaniem robotyzacja sprawdza się w powtarzalnej produkcji na wielką skalę, podczas gdy nasz przemysł jest nastawiony na produkcję nietypową, krótkie serie. – To jest odpowiedź, dlaczego przedsiębiorcy nie opłaca się instalować robotów – ocenia Kosieliński.

Niewielką skalę wykorzystania automatów produkcyjnych potwierdza tzw. współczynnik robotyzacji, czyli liczba robotów na 10 tys. mieszkańców. Mimo że w Polsce w 2019 r. współczynnik niemal się podwoił wobec roku 2015, wynosząc 46 wobec 28, to w tym samym czasie w Czechach wyniósł 147, a w Niemczech 346.

Pozorne zmiany?

Choć cyfryzację w Polsce wydawał się nasilić skok zainteresowania e-commerce, widoczny podczas pierwszego lockdownu, to według ekspertów pandemia jedynie nieznacznie przyspieszyła zmiany. Zdaniem Piotra Araka, dyrektora Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), sytuacja, jeśli chodzi o cyfryzację i automatyzację procesów, w polskich firmach nie zmieniła się radykalnie.

– Pandemia oczywiście przyspieszyła zmiany, ale nastąpiło to w sektorach, które już wcześniej miały styczność z tymi procesami ze względu choćby na partnerów zewnętrznych czy dostawców lub też nastąpiło to ze względu na określone wymogi, dotyczące np. procesów księgowych, które były związane z walką z nadużyciami czy próbami kreowania oszustw podatkowych. To sprawiło, że przedsiębiorstwa z określonych sektorów musiały przejść z księgowości papierowej do świata wirtualnego – powiedział Piotr Arak.