Atlantycka dominacja na razie niezagrożona

Korespondencja z Brukseli

– Prezes Banku Światowego spoza USA? Możliwe, ale za pięć – dziesięć lat – mówi „Rz" Bruce Stokes, ekspert German Marshall Fund. Na wiosennym zgromadzeniu akcjonariuszy tej instytucji 20 – 22 kwietnia ma zostać wybrany następca Roberta Zoellicka. Eksperci nie mają wątpliwości: będzie nim również Amerykanin, choć tym razem koreańskiego pochodzenia, Jim Yong Kim. Według niepisanej reguły to stanowisko zarezerwowane jest dla USA. W zamian Amerykanie popierają europejskiego kandydata na szefa MFW. Obecnie jest nim Francuzka Christine Lagarde.

Dla rosnących w siłę gospodarek spoza kręgu transatlantyckiego taki podział władzy w najważniejszych światowych instytucjach jest coraz bardziej wątpliwy. – Przesunięcie akcentów w światowej gospodarce powinno znajdować odzwierciedlenie we władzach międzynarodowych instytucji – uważa Cinzia Alcidi, ekspertka brukselskiego CEPS. Na razie jednak nie ma szans na zmianę sytuacji. W przypadku Banku Światowego zwycięstwo kandydata nieamerykańskiego wymagałoby poparcia Europy. A ta przecież nie może w ten sposób rewanżować się USA za udzielone rok temu poparcie dla Lagarde.

Azjatyckie korzenie

Jednak pewne zmiany już następują. Amerykański kandydat jest pochodzenia azjatyckiego, co pomoże mu w uzyskaniu sympatii azjatyckich akcjonariuszy BŚ. Poza tym po raz pierwszy w historii tej instytucji na jej czele stanie człowiek znający się na pomocy rozwojowej. Jim Yong Kim jest ekspertem od zdrowia publicznego, zajmował się m.in. walką z AIDS. – Nadszedł czas, aby ekspert od polityki rozwojowej stanął na czele największej na świecie instytucji polityki rozwojowej – powiedział Barack Obama, gdy ogłaszał kandydaturę Kima.

USA są największym darczyńcą dla tej instytucji i co pięć lat Kongres musi zatwierdzać lwią część środków przekazywanych w formie niskooprocentowanych pożyczek dla najbiedniejszych krajów świata. – Ludzie z administracji prezydenta są przekonani, że Kongres nie zaakceptuje tych pieniędzy, jeśli ktoś spoza USA będzie stał na czele BŚ – mówi Bruce Stokes. Za pięć – dziesięć lat inne państwa świata mogą być na tyle bogate, żeby więcej łożyć na pomoc rozwojową, wtedy być może na czele BŚ stanie przedstawiciel innego regionu.

– Jeśli staną się bardziej konstruktywne i odpowiedzialne za światowy ład gospodarczy, to mają szansę na udział we władzach. Na razie nie widzę takiej możliwości – mówi „Rz" Rolf J. Lang-hammer, wiceprezes Instytutu Gospodarki Światowej w Kilonii.

Mimo że nominacja dla Amerykanina wydaje się formalnością, to apele o zmianę status quo są na tyle silne, że po raz pierwszy w historii w szranki stanęli inni kandydaci.

Konkurenci spoza USA

Są to: nigeryjska minister finansów Ngozi Okonjo-Iweala i kolumbijski ekonomista Jose Antonio Ocampo. Powszechnym uznaniem cieszy się Nigeryjka. – Świetny intelekt, wielkie doświadczenie w Banku Światowym, znajomość tematyki – wylicza Strokes. Jednak bez szans w starciu z Kimem. Także dlatego, że – jak zauważa Rolf Langhammer – kraje szybko rozwijające się nie umieją promować najlepszych kandydatów i zdecydować się na jednego.

Tradycja obsadzania stanowiska prezesa przez przedstawiciela konkretnego państwa czy regionu to nie tylko przypadek MFW i Banku Światowego. W maju odbędą się wybory szefa Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, instytucji powołanej w 1991 roku do finansowania transformacji gospodarczej w Europie Środkowej i Wschodniej, Azji Środkowej, a ostatnio również w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Od początku jej istnienia na czele stawał Francuz lub Niemiec. Tym razem jednak oba kraje nie mogą się dogadać w sprawie wspólnego kandydata.

– Tutaj tradycja nie jest aż tak silna. Jeśli w pierwszej turze nie dojdzie do porozumienia, to w drugiej rosną szanse kandydata spoza tradycyjnego grona, w tym również kandydata z Polski – uważa Rolf Langhammer.

Wśród pięciu oficjalnie przedstawionych nazwisk jest Jan Krzysztof Bielecki, były premier, a także były dyrektor w EBOiR. Jak podkreślają eksperci, jego słabością może być fakt, że Polska jest wciąż znaczącym beneficjentem pożyczek udzielanych przez EBOiR.