Kryzysowe ograniczanie zakupów

Z roku na rok zwiększa się zaangażowanie polskich firm za granicą. Główne kierunki ekspansji to kraje sąsiadujące z Polską, ale nie brakuje firm, które wychodzą coraz dalej do Azji, Ameryki czy Afryki.

Najwięcej inwestycji polskich firm poza granicami Polski przypadło na okres boomu gospodarczego w latach 2006–2007. W tym czasie łączna wartość inwestycji polskich przedsiębiorstw przekroczyła 11 mld euro. Ale również w czasach najgłębszego kryzysu polskie firmy chętnie inwestowały za granicą. W 2010 i 2011 r. bezpośrednie inwestycje zamknęły się kwotą 10,8 mld euro. W ubiegłym roku ta tendencja wyhamowała. Owszem, polskie firmy wychodziły na zewnątrz, ale tak spektakularnych transakcji jak przejęcie przez KGHM kanadyjskiej Quadry (rozliczone w ubiegłym roku) nie było. Dość powiedzieć, że wartość bezpośrednich inwestycji polskich firm za granicą wyniosła zaledwie 2,8 mld euro, prawie dwa razy mniej niż rok wcześniej.

Na podstawie zebranych przez nas danych szacujemy, że na koniec ubiegłego roku łączna wartość aktywów zagranicznych firm polskich spółek wzrosła o około 2,5 proc. do 63 mld zł. W tym czasie majątek spółek matek zwiększył się o nieco ponad 2 proc. Na poziomie przychodów firmy te radzą sobie podobnie jak spółki matki. W ubiegłym roku zarówno firmy kontrolujące, jak i kontrolowane zwiększyły sprzedaż o nieco ponad 11 proc.

Liderzy sprzedaży

Pod względem przychodów największe polskie firmy działające za granicą znajdują się w portfolio PKN Orlen. W ubiegłym roku wszystkie firmy z grupy (Grupa Orlen Lietuva, Unipetrol i Orlen Deutschland) działające na Litwie, w Czechach i Niemczech zanotowały wzrost przychodów. Łącznie sprzedały towary za 60 mld zł, co stanowi ponad połowę przychodów całej grupy. W tym roku płocki koncern zapowiedział, że w ciągu pięciu lat zwiększy swoją aktywność na rynku niemieckim – głównie w Bawarii. Ma się to odbyć poprzez zwiększenie liczby stacji benzynowych z obecnych 570 do 750.

Dzięki przejęciu kanadyjskiej Quadry na czwarte miejsce awansował KGHM.

Mocną reprezentację mają też firmy z branży chemicznej, gdzie największą jest należący do Synthosu, działający w Czechach Synthos Kralupy. Michał Sołowow, właściciel Synthosu, jest jednym z najmocniej inwestujących polskich przedsiębiorców. Jego spółki (Synthos, Rovese, Barlinek i Echo) na zagraniczne inwestycje wydały już łącznie ponad 3,5 mld zł. Najwięcej wspomniany Synthos (1,5 mld zł) oraz Rovese (1,1 mld zł). Sołowow inwestuje głównie w krajach sąsiadujących z Polską. Najwięcej środków zaangażował w Czechach. Po 700 mln zł pochłonęły też inwestycje w Rosji i na Ukrainie. Łącznie aktywa wszystkich jego firm to prawie 6,3 mld zł. Co oznacza, że jest on trzecim, po państwowych kolosach, inwestorem w Polsce zorientowanym na rynku zagraniczne.

Największą inwestycją zagraniczną polskiej spółki był zakup kanadyjskiej Quadry przez KGHM (zobacz tabele)

W czołówce są też Asseco Poland, gdzie największą firmą jest izraelska Formula System, oraz należący do AB AT Computers Holding.

Wśród polskich firm czerpiących największe korzyści z zagranicznych spółek należy wymienić producenta krzeseł Grupę Nowy Styl, właściciela zakładów produkcyjnych na Ukrainie, Rosji i w Niemczech. Łączna sprzedaż tych oddziałów wyniosła 1 mld zł, czyli 77,5 proc. przychodów grupy. W tym roku Nowy Styl kupił niemieckiego producenta mebli biurowych Rohde und Grahl. Rok wcześniej spółka przejęła inną niemiecką firmę, Sato Office. Oba przejęcia mają na celu umocnienie pozycji w Niemczech oraz dają możliwość ekspansji na rynek holenderski.

Ponad 50-proc. udział w przychodach spółek matek mają firmy farmaceutyczne. Do największych należą TZMO działający w Rosji, Niemczech, Rumunii i na Ukrainie.

Mocno na rynkach zewnętrznych inwestuje też Polpharma, obecna m.in. w Rosji, Kazachstanie i Turcji. Jak podkreśla sam właściciel Polpharmy Jerzy Starak, największym sukcesem ostatnich lat było przejęcie w 2011 r. kazachskiej spółki Chimpharm za około 120 mln dol. Pojawiły się informacje, że firma ze Stargardu może w najbliższym czasie zainwestować kolejne 100 mln dol. w modernizację kazachskiej fabryki. Celem spółki jest ekspansja na całą Azję Centralną i region Kaukazu.

Nie zwalnia tempa branża IT, gdzie udział sprzedaży zagranicznych spółek w przychodach spółek matek sięga 42 proc. Tu od lat liderem jest Asseco Poland, gdzie wskaźnik ten wynosi około 62 proc. Rzeszowska firma działa między innymi w krajach Europy Środkowo-Wschodniej a także w Niemczech, Turcji, Szwajcarii, Hiszpanii, Portugalii, Francji, Włoszech, Skandynawii i w krajach bałtyckich. W tym roku, kupując za 28 mln dol. 70 proc. udziałów firmy R-Style Softlab, mocno weszła na rynek rosyjski. Firma ta zajmuje się produkcją systemów informatycznych dla sektora bankowego. W tym roku ma osiągnąć przychody w wysokości około 35 mln euro i zysk netto na poziome 5 mln euro. Ma też być firmą poszukującą ciekawych okazji inwestycyjnych na terenie Rosji.

Z kolei spadł udział zagranicznych spółek w przychodach ABC Data, po tym jak firma sprzedała 51 proc. udziałów w rumuńskiej spółce Scop Computers za 0,5 mln euro. To przykład, że nie wszystkie inwestycje są trafione. W 2010 r. za te same udziały ABC Data zapłaciła 5 mln euro. Mimo porażki w Rumunii ABC Data wciąż umacnia swoją pozycję w regionie. W najbliższych miesiącach spółka rozpocznie działalność w Niemczech.

Zagraniczne spółki są też istotnym źródłem przychodów w branży elektromaszynowej i paliwowej. W obu przypadkach udział w przychodach spółek matek przekracza 30 proc.

Quadra największa

Choć największe aktywa zagraniczne ma PKN Orlen (wszystkie trzy spółki to około 35 proc. aktywów całej grupy), to największą firmą działającą za granicą jest należąca do KGHM kanadyjska Quadra. Jej aktywa według stanu na 30 września 2012 r. przekraczały 11,5 mld zł. Kolejne miejsca zajmują Orlen Litwa oraz Unipetrol, których aktywa warte są po około 8,3 mld zł. Silną reprezentację w czołówce największych firm mają też pozostałe spółki paliwowe, PGNiG Norway oraz Lotos Exploration and Production Norge. Łącznie spółki paliwowe mają największe aktywa zgromadzone za granicą. Stanowią one ponad 41 proc. aktywów wszystkich spółek. Na czwartym miejscu jest należąca do Asseco Poland Formula Systems z aktywami na poziomie 2,7 mld zł.

Branże i geografia

Dynamicznie rozwijały się spółki budowlane, gdzie przychody zwiększyły się o prawie 50 proc. Wpływ na to miały przede wszystkim bardzo dobre wyniki należącej w 49 proc. do Elektrobudowy rosyjskiej spółki Zakład Elektrotechniczny Wektor oraz działającej na Ukrainie Elektrobudowy Ukraina. Sprzedaż obu firm zwiększyła się o ponad 100 proc., a udział w przychodach Elektrobudowy wzrósł w porównaniu z rokiem poprzednim dwukrotnie do 16 proc.

W podobnym tempie rozwijały się też spółki z sektora finansowego. Tu wyróżniają się spółki córki PZU oraz Getin Holdingu. W ubiegłym roku ich przychody wzrosły odpowiednio o 76 i 67 proc. O ile jednak w przypadku Getinu udział ukraińskiej, białoruskiej i rosyjskiej spółki w przychodach grupy przekracza 23 proc., o tyle w przypadku PZU wskaźnik ten wynosi zaledwie 2,5 proc. PZU ma swoje firmy zlokalizowane na Ukrainie i Litwie. Ten wskaźnik może się nieznacznie poprawić jeszcze w tym roku. Coraz głośniej jest bowiem o przejęciu przez PZU chorwackiego ubezpieczyciela Croatia Osiguranje. Spółka ta należy do państwa i jest wyceniana na przeszło 360 mln dol., a jej roczne przychody przekraczają 0,5 mld dol. PZU chce kupić ponad połowę akcji chorwackiej spółki.

Również inne spółki z szeroko pojętego sektora finansowego szukają okazji do zagranicznych inwestycji. W lipcu tego roku firma windykacyjna Kredyt Inkaso kupiła 90 proc. udziałów w rosyjskiej spółce Mark Collect Limited Liability Company za 1,87 mln dol. W tym roku również Giełda Papierów Wartościowych poinformowała, że kupuje 30-proc. udział w Aquis Exchange – firmie, która ma siedzibę w Wielkiej Brytanii. Wartość transakcji to około 5 mln funtów.

Przychody w górę

Średnio o ponad 20 proc. wzrosły przychody zagranicznych firm spółek handlowych CCC, Redan czy LPP. Wszystkie spółki wciąż myślą o dalszym rozwoju za granicą. CCC zamierza rozwijać biznes w Europie Środkowej, nie wyklucza też inwestycji w Turcji.

Z kolei najprężniej działająca za granicą polska spółka z branży – LPP – obecna w większości państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej zamierza rozszerzyć zakres działalności o kraje arabskie. Sprzedaż na tym rynku, dwukrotnie większym niż polski, wycenianym na 15–16 mld dol., może ruszyć już w przyszłym roku.

Swoje plany rozwoju sieci w Chinach LPP na razie zawiesiło.

Najwięcej polskich przedsiębiorstw działa za naszą wschodnią granicą. W Rosji i na Ukrainie jest prawie jedna czwarta polskich spółek. Kolejne miejsca zajmują Czech i Niemcy. Oba kraje mają 8-proc. udział w liczbie firm ogółem.