Najłatwiej podnieść podatki

W poniedziałek minister Michał Boni zasugerował, że sposobem na ratowanie kondycji polskiego budżetu może być podwyżka podatków. W wielu krajach już podwyższono poziom obciążeń.

Jeszcze do niedawna średnia stawka podatku od towarów i usług w Unii była zbliżona do 18 proc., a w tym roku to 20,6 proc. Może być jeszcze wyższa, bo np. niemieccy ekonomiści namawiają kanclerz Angelę Merkel do wprowadzenia maksymalnej stawki, którą dopuszcza Komisja Europejska – 25 proc.

– Podnoszenie stawek VAT jest bardzo popularne, ponieważ to danina łatwa do ściągnięcia. Można też szybko oszacować finansowe efekty podwyżki – wyjaśnia Michał Dybuła, ekonomista BNP Paribas. – Poza tym przynosi znacznie mniej negatywnych efektów niż np. wstrzymanie inwestycji – dodaje. Zdaniem Dybuły znacznie łatwiej z taką decyzją rządu jest też się pogodzić konsumentom, zwłaszcza jeśli alternatywą miałoby być obcięcie pensji.

Wiele rządów wybiera podwyżkę podatków jako metodę, która pozwoli też sprostać wymogom Komisji Europejskiej i ograniczyć deficyt do poziomu poniżej 3 proc. PKB.

Jednak na razie na sięgnięcie po maksymalną stawkę VAT zdecydowały się tylko Węgry. Tamtejszy parlament wprowadził zmiany w ustawach podatkowych już w maju 2009 r. Węgry, by uzyskać finansowe wsparcie Unii i Międzynarodowego Funduszu Walutowego, musiały zacząć naprawiać finanse publiczne. Rząd w Budapeszcie od razu zaproponował serię zmian. W ich wyniku VAT wzrósł od 1 lipca ubiegłego roku z 20 do 25 proc., nieco później w górę poszedł CIT (o 3 pkt proc.), zniesiono też wiele ulg w CIT i PIT, wprowadzono nowy podatek od własności (dotyczy nieruchomości wartych ponad 30 mln forintów, czyli ok. 500 tys. zł, drogich aut, jachtów i samolotów).

[wyimek]25 procent wynosi maksymalna stawka VAT w Unii Europejskiej[/wyimek]

Obecny premier Węgier Viktor Orban poszedł jeszcze dalej. Z jego inicjatywy parlament wprowadził podatek od banków na ten i następny rok, który ma przynieść rocznie do 650 mln euro dodatkowych dochodów. Z kolei podatek dochodowy od firm (o dochodach poniżej 500 mln forintów, czyli 7,27 mln zł) w ciągu najbliższych dwóch lat ma spaść z 19 do 10 proc. Obecnie stawka taka obowiązuje dla firm o dochodach nie wyższych niż 50 mln forintów (727 tys. zł).

Inne kraje są jeszcze na początku drogi, jeśli chodzi o zmiany w podatkach. Bardzo długo podnoszenia VAT chciał uniknąć rząd Rumunii. W końcu jednak został do tego zmuszony – podwyżka sięgnęła 5 pkt proc. (z 19 do 24 proc.). Minister finansów Sebastian Vladescu uciekł się do tego rozwiązania po tym, jak Sąd Najwyższy odrzucił rządowe plany zmniejszenia wynagrodzeń i emerytur – odpowiednio o 25 i 15 proc. Podniesienie VAT ma przynieść rumuńskiemu budżetowi około 4 mld lei (równowartość ponad miliarda dolarów).

O 4 pkt proc. podniosła też poziom podatku od towarów i usług Grecja. Pakiet, który był wynikiem pospiesznego ratowania tamtejszej gospodarki przed bankructwem, zakładał także m.in. obcięcie premii w sektorze publicznym o 30 – 35 proc., co daje budżetowi 700 mln euro oszczędności, zamrożenie podwyżki rent i emerytur, wprowadzenie kas fiskalnych do taksówek, kancelarii adwokackich i gabinetów lekarskich. 23-proc. stawką VAT objęto m.in. paliwa, alkohol, buty i sprzęt elektryczny. Z 10 do 11 proc. wzrosła też stawka podatku od żywności czy usług transportowych, na przykład przejazdów taksówką.

Podwyżki VAT w innych krajach wyniosły od 0,5 do 3 pkt proc., ale w prawie wszystkich także łączyły się z działaniami oszczędnościowymi.

– Dziś wszyscy szukają dodatkowych dochodów – podkreśla prof. Dariusz Filar z Uniwersytetu Gdańskiego. – Powstrzymywanie narastania długu jest w tej chwili priorytetem, nawet w obliczu kosztów, czyli m.in. niższego wzrostu gospodarczego. Ekonomista nie ma bowiem złudzeń: większe obciążenie konsumentów ograniczy popyt i tempo wzrostu PKB.