Ambitne filmy nie mają widzów

Najlepszy film ubiegłego roku – „4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni” Cristiana Mungiu – znajduje się na szczycie rankingów krytyków europejskich, zdobył Złotą Palmę w Cannes i Europejską Nagrodę Filmową, a teraz jest niemal pewnym kandydatem do nominacji oscarowej.

Ale internauci pod rankingami wpisują komentarze: „Tylko zwariowani recenzenci mogą coś podobnego wymyślić!”, „Smutna historia o aborcji to ostatnia rzecz, jaką mam ochotę obejrzeć po tygodniu ciężkiej pracy”. Kupując bilety do kina, widzowie głosują zupełnie inaczej.

Wśród przebojów kasowych nie ma filmów ambitnych. Są hollywoodzkie bajki dla mniejszych i większych dzieci oraz rodzime komedie. Niezawodny zielony ogr Shrek przyciąga wiernych fanów tak jak coraz starszy Harry Potter, emocje wzbudzają piraci z Karaibów. Trzymają się animacje dla dzieci. Tym razem o pszczółkach i szczurku Ratatuju. Poza tym triumfy święcą polskie komedie. Te bardziej ambitne, jak „Testosteron” Andrzeja Saramonowicza i Tomasza Koneckiego czy „Ryś” Stanisława Tyma, i te romantyczne, głupawe, jak „Dlaczego nie!”.

32,6 mln osób odwiedziło polskie kina w 2007 roku. To frekwencyjny rekord

Jedynym poważnym tytułem w pierwszej dziesiątce jest „Katyń” Andrzeja Wajdy, który zgromadził 2,7 mln osób. Wynik znakomity, choć trzeba pamiętać, że osiągnięty też dzięki szkołom oraz wojsku, które film obejrzało obowiązkowo.

Druga dziesiątka listy przebojów kasowych wygląda podobnie: tam Transformersi przeplatają się z dzielnymi Spartanami („300”) i z Jasiem Fasolą na wakacjach. I znów jedna tylko ambitna pozycja – „Pachnidło” Toma Tykwera, bo może zadziałała fama mocnego thrillera erotycznego.

Nie ma w tym nic dziwnego. Na całym świecie triumfy komercyjne święcą obrazy rozrywkowe. Niepokoi jednak pogłębiająca się z każdym rokiem przepaść między wynikami hitów i kina artystycznego. „Shreka Trzeciego” obejrzało 3,4 mln osób, podczas gdy „4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni” – 26 tysięcy. Fenomenalną „Aleksandrę” – 900 widzów. Nawet błyskotliwa i – zdawałoby się – na jednym z poziomów interpretacji wręcz plotkarska „Królowa” uplasowała się w czwartej dziesiątce.

Zastanawia tylko, gdzie podziewa się przez cały rok fenomenalna publiczność, która zapełnia sale kinowe w czasie Warszawskiego Festiwalu Filmowego albo z plecakami jedzie do Wrocławia, by uczestniczyć w filmowym święcie, jakim stała się Era Nowe Horyzonty.

Pachnące popcornem multipleksy kinomanów nie przyciągną, tam stawia się wyłącznie na kasę. Kin takich, jak warszawski Muranów, łódzki Charlie czy krakowskie Pod Baranami, ze stałą, inteligencką widownią, jest w Polsce kilka, może kilkanaście. I to wyłącznie w dużych miastach. Kinomani z małych miejscowości skazani są, niestety, co najwyżej na ściąganie z Internetu pirackich kopii filmów.

Były czasy, w których kino nie pełniło tylko funkcji ludycznych, lecz pomagało zrozumieć świat i siebie samego. I nieprawda, że taka sztuka filmowa umarła. Ona rodzi się w różnych zakątkach świata, czasem nawet święci triumfy na festiwalach, tylko nie dociera do widzów. To jest właśnie ta łyżka dziegciu w naszej radości z rosnących systematyczne wskaźników kinowej frekwencji.

Andrzej Kołodyński, krytyk filmowy, redaktor naczelny miesięcznika „Kino”