Buntownik się nie starzeje

Trzeba marzyć tak, jakby się miało żyć całą wieczność. I żyć tak, jakby się miało umrzeć jutro – mówił James Dean. Zginął w wypadku samochodowym 58 lat temu. Miał 24 lata i na koncie główne role w zaledwie trzech filmach. Ale dla młodych widzów stał się symbolem ich buntu. I do dziś jest jedną z największych legend Hollywood.

Zobacz na Empik.rp.pl

W latach 50., w czasach ekonomicznej prosperity, młode pokolenie zaczęło negować sens wartości konsumpcyjnych, jakie zaoferowała mu starsza generacja, zarzucać jej zakłamanie, życiowe tchórzostwo i wygodnictwo. Na fali tych niepokojów wyrośli nowi gwiazdorzy filmowi: Marlon Brando, a potem James Dean.

Urodził się 8 lutego 1931 r. w Marion, w stanie Indiana. Dzieciństwo spędził na farmie ciotki, niedaleko Fairmont, dokąd trafił w 1940 r. po śmierci matki. Po maturze pojechał do Kalifornii. Studiował prawo, ale szybko przeniósł się do klas dramatu na UCLA, a następnie do nowojorskiego Actor's Studio.

Wszystko zresztą szybko rzucał. Imał się różnych prac. W warsztacie samochodowym spotkał urzędnika stacji CBS Rogersa Bracketta. To on pomógł mu w początkach kariery. W 1953 r. Dean wystąpił w 15 filmach telewizyjnych, odniósł też sukces na Broadwayu, grając Araba homoseksualistę w sztuce André Gide'a „Immoralista".

Potem wszystko potoczyło się szybko. Elia Kazan obsadził go w roli Cala w ekranizacji powieści Steinbecka „Na wschód od Edenu". W tej opowieści o dwóch braciach Dean wcielił się w człowieka, który nosi w sobie zło. Jednak publiczność dostrzegła nie tylko jego demoniczność, lecz także niedopasowanie do świata, osamotnienie.

Ten swój wizerunek dopełnił w następnym filmie „Buntownik bez powodu" Nicholasa Raya. Zagrał tam chłopaka, w którego zachowaniu przezierały luz oraz pogarda dla konwenansów i hipokryzji starszej generacji. Zdawał się mówić: „Spokojnie i długo można tylko wegetować. Żyć to kochać, szukać przyjaźni, poświęcać się dla kogoś bliskiego".

– Marlon Brando zmienił sposób gry aktorskiej – powiedział kiedyś Martin Sheen. – Dean zmienił sposób życia wielu ludzi.

We wszystkich trzech filmach, które zdążył nakręcić, był sobą i tylko sobą. W„Na wschód od Edenu" i w późniejszym „Olbrzymie" zrobionym na podstawie powieści rzeki Edny Ferber niósł całą bezkompromisowość młodości.

Ten wizerunek Deana w logiczny, ale jakże bezsensowny sposób dopełnił się 30 września 1955 r. Po zakończeniu zdjęć do „Olbrzyma" aktor wsiadł do swojego porsche i przycisnął pedał gazu do 160 km na godzinę. Jak zawsze gdy szukał zapomnienia. Ale owego wrześniowego dnia dojechał tylko do Salinas.

Firma Galapagos wydaje w listopadzie zestaw odrestaurowanych filmów, w których zagrał, materiały z czasu ich kręcenia, a także dwa pełnometrażowe dokumenty: „James Dean: We wspomnieniach" oraz „James Dean: Wiecznie młody".