Polskę czeka dekada niskiego wzrostu gospodarczego

Najbardziej pesymistyczne prognozy mówią o tym, że w latach 2013–2018 tempo wzrostu PKB w naszym kraju wyniesie średnio 1,9 proc. rocznie, a w latach 2019–2025 – 1,5 proc.

Takie prognozy przedstawiła Conference Board, licząca już niemal sto lat organizacja światowego biznesu. W wariancie pesymistycznym wzrost w najbliższych 20 latach wyniesie tylko ok. 1 proc. rocznie, a w optymistycznym – 2,7 i 2 proc. O tym, że długotrwałe spowolnienie wzrostu jest znacznie poważniejszym problemem niż bieżące wahania koniunktury, mówił prof. Leszek Balcerowicz w piątek na konferencji „Badania koniunktury – zwierciadło gospodarki" zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH.

O tym, co jest przyszłością gospodarki, czy system wspierania przedsiębiorczości w Polsce działa właściwie oraz które z globalnych tendencji w rozwoju nowoczesnych gospodarek powinna wykorzystać Polska, rozmawiać zaś będą w środę naukowcy, ekonomiści, politycy i przedsiębiorcy na specjalnej sesji zorganizowanej przez Polską Konfederację Przedsiębiorców Prywatnych Lewiatan. Będą się zastanawiać nie tylko nad tym, czy istnieje i sprawnie działa narodowa strategia wsparcia przedsiębiorczości, ale też czy firmy same dostatecznie dobrze wykorzystują publiczne i prywatne możliwości wsparcia finansowego. Spróbują też odpowiedzieć na pytanie, na ile efektywna jest w Polsce pomoc funduszy venture capital.

Dekady niskiego wzrostu

– Spowolnienie w Polsce w krótkiej perspektywie jest nieuchronne, a jeśli tak jest, to nie należy się za bardzo przejmować tym, co nieuchronne. Za to za mało zastanawiamy się nad tym, że spowolnienie w Polsce będzie trwało dłuższy czas – mówił prof. Balcerowicz.

Jako przyczyny krótkotrwałego spowolnienia wymienił to, że w ostatnich latach mieliśmy boom inwestycji publicznych, który po Euro 2012 wygasł, Polska sprawnie wykorzystywała pieniądze unijne, ma ich więc do wykorzystania znacznie mniej w najbliższym roku, zwrócił także uwagę na powiązania naszej gospodarki z gospodarkami europejskimi. – Staram się zwrócić uwagę na to, że grozi nam spowolnienie wzrostu gospodarczego przez dłuższy czas, i na przeciwdziałaniu temu powinniśmy się koncentrować.

Zdaniem Balcerowicza niski wzrost PKB będzie wynikał z trzech przyczyn: spadku zatrudnienia, niskiej stopy inwestycji prywatnych oraz słabnącego tempa produktywności.

Na podobne elementy zwracała uwagę Conference Board, która przedstawiła najbardziej pesymistyczną dla Polski prognozę, oznaczającą, że czeka nas dekada, w której nie zauważymy w życiu codziennym rozwoju gospodarczego. Standard naszego życia zatrzyma się na kilkanaście lat na niezmienionym poziomie. Analitycy tej organizacji korzystają z funkcji produkcji, która rozkłada czynniki wzrostu produktu krajowego na wkład kapitału, pracy i pozostałe, odzwierciedlające – jak się przyjmuje – postęp technologiczny i postęp w efektywności produkcji (TFP).

W przypadku pracy ważna jest jej ilość (wynikająca z prognoz demograficznych i założeń dotyczących aktywności zawodowej) oraz jakość, dla której miernikiem jest wykształcenie. W nakładach i zasobach kapitałowych uwzględnia się nie tylko majątek (hardware), ale także zapasy, jakość zarządzania, stopę oszczędności, otwartość systemu finansowego, udział produkcji przemysłowej i wiele innych zmiennych.

Podobnie jak w przypadku innych analiz organizacja zwraca uwagę na trzy czynniki: pracę, kapitał i technologie. W dół ciągnie nas czynnik pracy, na wartość i rozwój kapitału wpływa pesymistycznie niska stopa oszczędności prywatnych i ograniczenie zjawiska wypierania inwestycji prywatnych przez deficyty: budżetowy i finansów publicznych.

Za to tym elementem, który może wpłynąć na poprawę kondycji polskiej gospodarki, jest mądra polityka gospodarcza (ale niekoniecznie utożsamiana z państwowym interwencjonizmem, jakim będzie np. program „Inwestycje polskie"). Raczej jest to przeciwdziałanie zagrożeniom dotyczącym marginalizowania wiedzy, innowacji i technologii.

Brak koncepcji

Na to, że polityka gospodarcza, w tym finansowa, koncentruje się na działaniach interwencyjnych, a nie przemyślanych i strategicznych, zwracają uwagę także inni ekonomiści, w tym Ernest Pytlarczyk, główny ekonomista BRE Banku, oraz Maria Drozdowicz-Bieć, prof. Szkoły Głównej Handlowej.

– Brakuje nam spokojnego podejścia do polityki gospodarczej, za to za dużo jest u nas pomysłów i programów wymyślanych „z soboty na niedzielę" – uważa Pytlarczyk.

A prof. Drozdowicz-Bieć dodaje: – Najpoważniejszym zagrożeniem dla wzrostu jest zahamowanie inwestycji prywatnych.

– Jeśli chcemy wzmocnić naszą gospodarkę, to musimy stworzyć warunki dla sukcesu naszych przewag konkurencyjnych – dość tajemniczo mówił prof. Michał Kleiber, prezes PAN, ale natychmiast wyjaśnił: – Potrzebny jest nam spójny system edukacji, sprawnie działający sektor badań – rozwoju i innowacji. Musimy także pozbyć się nadregulacji utrudniających działalność innowacyjną oraz wzmocnić wsparcie kulturowe dla przedsiębiorczości. Przyszłością naszej gospodarki jest też tania energia – uważa prof. Kleiber.

Antyinnowacyjne ustawy

Jego zdaniem mamy wiele ustaw, które można określić jako antyinnowacyjne. – Są to przepisy o partnerstwie publiczno-prawnym, ustawa offsetowa czy o zamówieniach publicznych – wymienia szef PAN. Jego zdaniem za dużo jest w opinii publicznej stereotypów związanych z przedsiębiorczością, za mało informacji o tym, ilu jest ludzi „rzetelnego sukcesu".

Bożena Lublińska-Kasprzak, prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, zwraca uwagę na dwa zagadnienia. Bo choć polscy przedsiębiorcy są świadomi wszelkich trendów światowej i rodzimej gospodarki, to wnioskodawcy składający wnioski o dofinansowanie e-usług nie próbują być na siłę pionierami innowacji technologicznych. – Są świadomi mentalnościowych, finansowych i technologicznych ograniczeń związanych z e-usługami – mówi prezes PARP. I wymienia, co różni nas od gospodarek krajów wysokorozwiniętych: stopień nasycenia rynku urządzeniami mobilnymi, rozwój sieci szerokopasmowej, a w szczególności sieci bezprzewodowych, czy zamożność społeczeństwa.

Jednocześnie, na co zwraca uwagę szefowa PARP, fundusze venture capital wciąż odgrywają za małą rolę w rozwoju projektów biznesowych. Zdaniem Bożeny Lublińskiej-Kasprzak rynek ten mógłby być ważnym ogniwem w finansowaniu przedsięwzięć i pomysłów biznesowych, szczególnie początkujących, ale wymaga to lepszej współpracy pomiędzy samym biznesem.

Przedsiębiorcy, którzy dopiero próbują zaistnieć na rynku, często z innowacyjnym, unikalnym rozwiązaniem czy projektem, narzekają na brak źródeł finansowania i małe zainteresowanie ze strony potencjalnych inwestorów. A ci niekiedy uważają, że w Polsce jest za mało projektów godnych uwagi. Tylko nieliczne w ich opinii mają szansę wypracować w przyszłości pożądane zyski.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki a.fandrejewska@rp.pl

Firmy wydały 31,8 mld zł na innowacje w 2011 roku

W dwóch ostatnich latach mniej spółek decydowało się na wydatki innowacyjne w stosunku do lat poprzednich. Z danych GUS wynika, iż w latach 2009–2011 niespełna 17 proc. firm przemysłowych i nieco ponad 12 proc. firm usługowych wprowadzało w życie innowacje. To o ponad 1 proc. mniej niż w latach 2008–2010. Najwięcej firm innowacyjnych jest w branży farmaceutycznej, chemicznej oraz IT. Najmniej innowacyjnych firm z branż przemysłowych jest wśród producentów wyrobów ze skóry i odzieży.

Wśród przedsiębiorstw usługowych prym wiodą firmy zajmujące się ubezpieczeniami, rynkiem finansowym i telekomunikacją.