Bank centralny to skarbnica danych o gospodarce

Wśród funkcji banków centralnych, które wymienia się w definicji tych instytucji, pomija się zwykle jedną, wcale nie błahą: gromadzenie i opracowywanie informacji statystycznych.

Publikacja: 19.01.2015 12:13

Działalność statystyczna NBP ma umocowanie w ustawie o tej instytucji.

Foto: Bloomberg

Grzegorz Siemionczyk

Współczesne banki centralne w większości państw – jak od każdej reguły, od tej też są wyjątki – należą do kluczowych skarbnic danych o gospodarce i systemie finansowym. Tak jest również w Polsce – niektóre kluczowe wskaźniki gospodarcze publikuje właśnie Narodowy Bank Polski, a nie Główny Urząd Statystyczny.

Działalność statystyczna NBP ma umocowanie w ustawie o tej instytucji. Zapisano w niej (art. 3.2.), że do zadań NBP należy „opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej".

W praktyce instytucja ta gromadzi więcej danych, niż wynika bezpośrednio z tego zapisu. Są to dane potrzebne jej do oceny stanu gospodarki, bez czego nie mogłaby realizować swoich ustawowych celów (oprócz dbania o stabilność cen ma ona m.in. za zadanie działać na rzecz stabilności systemu finansowego, co wymaga jego monitorowania, czyli analizy wielu danych), albo muszą być zbierane w związku z przynależnością NBP do Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

Czego można się dowiedzieć z danych zbieranych i udostępnianych przez NBP?

Przede wszystkim, co wynika wprost z cytowanego artykułu ustawy o NBP, oblicza i publikuje on z częstotliwością miesięczną dane na temat podaży pieniądza (szerzej o tym będziemy pisali za tydzień), bilansu płatniczego kraju, na który składają się wszelkiego typu transakcje między podmiotami lokalnymi i zagranicznymi, oraz bilansów banków komercyjnych. Do tej ostatniej kategorii zaliczają się m.in. dane dotyczące kapitałów banków, ich należności i zobowiązań – czyli, w uproszczeniu, udzielanych przez nie kredytów oraz przyjmowanych depozytów – a także ich wyników finansowych.

Na stronie banku udostępniane są dane dotyczące rynku funduszy inwestycyjnych, informacje o rachunkach finansowych całej gospodarki (tak jak GUS liczy PKB, podsumowując całą działalność wytwórczą w Polsce, tak rachunki finansowe obrazują wszystkie przepływy finansowe).

Raz na kwartał NBP publikuje raport dotyczący sytuacji na rynku kredytowym, czyli warunków i kryteriów udzielania przez banki pożyczek, oparty na ankiecie wśród członków ich komitetów kredytowych. Publikacja ta pozwala ocenić, jak zmienia się skłonność banków do udzielania pożyczek. Z perspektywy osób niezajmujących się na co dzień ekonomią i finansami wyjątkowo interesujące mogą być gromadzone przez NBP dane dotyczące średniego stosowanego przez banki oprocentowania lokat i kredytów. Choć ukazują się one z miesięcznym opóźnieniem, pozwalają się zorientować, czy dana instytucja oferuje korzystne na tle konkurencji warunki depozytów i pożyczek.

Część spośród publikowanych danych Departament Statystyki NBP uzyskuje samodzielnie dzięki prowadzonym regularnie ankietom, inne czerpie z różnych źródeł i tylko je przetwarza. Do pierwszej z tych kategorii, oprócz wspomnianych raportów o sytuacji na rynku kredytowym, należą m.in. cokwartalne raporty na temat sytuacji finansowej przedsiębiorstw (zawierają dane o ich rozwoju, rentowności, zatrudnieniu, inwestycjach itp.). Podmioty uczestniczące w tych ankietach robią to dobrowolnie. Wiele podmiotów, przede wszystkim banki, fundusze inwestycyjne oraz przedsiębiorstwa uczestniczące w obrotach z zagranicą, ma jednak obowiązek przekazywania NBP pewnych informacji.

Na pierwszy rzut oka zaskakujące może się wydawać to, że od niedawna w tym gronie są również deweloperzy, spółdzielnie mieszkaniowe i agencje pośredniczące w obrocie nieruchomościami, które mają obowiązek raportowania bankowi cen nieruchomości. Wpisuje się to jednak w misję banku centralnego, który ma obowiązek dbania o stabilność systemu finansowego, a więc m.in. zapobiegania bańkom spekulacyjnym, na których powstawanie rynek nieruchomości jest bardzo podatny.

Ankiety wśród uczestników życia gospodarczego pozwalają NBP pogłębić ocenę koniunktury, która wyłania się z danych udostępnianych przez GUS. Niekiedy dane ankietowe są dostępne szybciej niż oficjalne statystyki tego urzędu za ten sam okres. Z drugiej strony, część z publikowanych przez NBP wskaźników opiera się właśnie na danych GUS. Dotyczy to w szczególności wskaźników tzw. inflacji bazowej, czyli nieobejmującej wyjątkowo zmiennych cen, np. żywności i paliw. Na ankietach prowadzonych przez GUS oparty jest również publikowany przez NBP wskaźnik oczekiwań inflacyjnych konsumentów, których ewolucja stanowi jedną z przesłanek decyzji Rady Polityki Pieniężnej. Wskaźniki oczekiwań inflacyjnych innych uczestników życia gospodarczego bank pozyskuje z innych źródeł.

Choć wiele danych NBP gromadzi właśnie z myślą o Radzie Polityki Pieniężnej, która, podejmując decyzje o poziomie stóp procentowych, musi posiadać możliwie aktualne informacje, pozwalające przewidzieć rozwój sytuacji w gospodarce, są one nieodpłatnie udostępniane każdemu zainteresowanemu na stronie internetowej banku www.nbp.pl.