Prawnicy o odmowie wydania wizy: Cudzoziemiec bez prawa do sądu

Sprawa dotyczy odmowy wydania wizy obywatelowi Maroka będącemu członkiem rodziny obywateli polskich. Konsul RP w Rabacie wydał decyzję o odmowie przyznania mu wizy. Cudzoziemiec złożył więc wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Skutkowało to jednak kolejną decyzją odmowną. Jej podstawą był brak pewności konsula co do intencji opuszczenia Polski przez skarżącego przed upływem terminu ważności wizy. Cudzoziemiec przy wsparciu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka złożył na tę decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Odmowa wydania wizy

Art. 5 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wyłącza właściwość sądów administracyjnych w sprawach wiz wydawanych przez konsulów, w tym także wiz wydawanych członkom rodzin obywateli polskich.

Jedynie cudzoziemcy będący członkami rodzin obywateli państw członkowskich UE innych niż Polska mają możliwość złożenia skargi na decyzję o odmowie wydania wizy przez konsulów.

W skardze na decyzję o odmowie wydania wizy cudzoziemiec podniósł m.in., że pomimo ustawowego wyłączenia możliwości zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji o odmowie wydania wizy przez konsula zasadne jest przekazanie jej do rozpoznania. Powód? W sprawie zachodzi uzasadniona wątpliwość co do zgodności przywołanego przepisu ustawy – Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi z aktami wyższego rzędu.

Zarówno w samej skardze, jak i w dalszych pismach procesowych zarzucono niezgodność art. 5 pkt 4 p.p.s.a. z przepisami Konstytucji RP statuującymi prawo do sądu (art. 45 ust. 1 i 77 ust. 2 w zw. z art. 184) oraz zakazującymi dyskryminacji (art. 32 ust. 2 w zw. z art. 18), przepisami konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczącymi prawa do życia rodzinnego (art. 8 ust. 1), prawa do skutecznego środka odwoławczego (art. 13) i zakazu dyskryminacji (art. 14) oraz z przepisami Karty praw podstawowych UE dotyczącymi prawa do skutecznego środka prawnego przed sądem.

Odrzucenie skargi i stanowisko ministerstwa

W trakcie postępowania pełnomocnik cudzoziemca złożył wniosek o zbadanie zgodności art. 5 pkt 4 p.p.s.a. z Konstytucją RP poprzez zadanie pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu oraz wniosek o skierowanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczącego interpretacji art. 32 ust. 3 wspólnotowego kodeksu wizowego. WSA oddalił jednak te wnioski i odrzucił skargę, powołując się na przywołany wcześniej art. 5 pkt 4 p.p.s.a.

Od postanowienia WSA pełnomocnik cudzoziemca złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, powtarzając powołane zarzuty oraz dodatkowo zarzucając naruszenie art. 32 ust. 3 wspólnotowego kodeksu wizowego i art. 47 Karty praw podstawowych UE. W skardze kasacyjnej wskazano, że z treści tych przepisów wynika, iż postępowanie odwoławcze w sprawie dotyczącej odmowy wydania wizy powinno mieć charakter kontradyktoryjny, a zatem charakter postępowania sądowego. Ze skargi wynikało też, że art. 32 ust. 3 wspólnotowego kodeksu wizowego w swojej treści statuuje podmiotowe prawo proceduralne do odwołania się od decyzji w sprawie wizy (czyli inne prawo niż prawo do wizy). W skardze ponownie zawarty został wniosek o zadanie pytania prawnego TK oraz wniosek o zadanie pytania prejudycjalnego TS UE.

W trakcie postępowania minister spraw zagranicznych wniósł o odrzucenie skargi oraz o oddalenie skargi kasacyjnej. W swoim stanowisku powołał się na opinię rzecznika generalnego przedstawioną w sprawie Koushkaki, C-84/12 rozpatrywanej przez TS UE. W opinii tej rzecznik wskazał, że jego zdaniem przepisy wspólnotowego kodeksu wizowego nie zawierają prawa podmiotowego do uzyskania wizy Schengen.

MSZ również powołało się na przepisy wspólnotowego kodeksu wizowego stanowiące, że postępowanie odwoławcze w sprawie odmowy wydania wizy jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Wobec tego, zdaniem MSZ, Polska ma możliwość ukształtowania procedury w ten sposób, że cudzoziemcowi, któremu odmówiono wizy, przysługuje jedynie możliwość złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przez konsula, nie ma zaś możliwości złożenia skargi do sądu.

Pytanie do Trybunału

Mimo to NSA zdecydował się zadać unijnemu Trybunałowi pytanie prejudycjalne i zawiesił postępowanie w sprawie (postanowienie z 28 czerwca 2016 r., sygn. II OSK 1346/16).

Wątpliwość NSA wzbudziła interpretacja art. 32 ust. 3 wspólnotowego kodeksu wizowego w związku z art. 47 akapit pierwszy Karty praw podstawowych UE w zakresie tego, czy określa on prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem w przypadku odmowy wydania wizy przez konsula. NSA stwierdził, że wyjaśnienia wymaga zagadnienie, czy odmowa dochodzenia praw przez cudzoziemca na drodze sądowej, związana z art. 5 pkt 4 p.p.s.a., nie jest niezgodna z art. 47 akapit pierwszy Karty praw podstawowych UE gwarantującym prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem. Zdaniem NSA kwestia ta powiązana jest z zasadą autonomii proceduralnej (instytucjonalnej) państw członkowskich w zakresie, w jakim dotyczy obowiązku państw członkowskich zapewnienia ochrony praw jednostki wywodzonych z prawa unijnego.