Bolesne wychodzenie z deficytu. Koszty pójdą w dziesiątki miliardów złotych

Po tym, jak Komisja Europejska uznała w minionym tygodniu za uzasadnione wszczęcie wobec Polski procedury nadmiernego deficytu, eksperci wyliczają, ile to może nas kosztować.

– Wpadnięcie w procedurę nadmiernego deficytu będzie miało dla Polski pewne konsekwencje. W praktyce oznacza to, że Polska zostanie zobowiązana do stopniowego zacieśniania fiskalnego w ciągu najbliższych czterech lub siedmiu lat – analizują ekonomiści Banku Citi Handlowy w poniedziałkowym „Citi Weekly”.

Spore koszty procedury nadmiernego deficytu

– Nowe unijne ramy fiskalne różnią się od tych obowiązujących poprzednio, szacunki think tanku Bruegel wskazują jednak, że jeśli powrót do odpowiedniego poziomu deficytu wymagany będzie przez cztery lata, to chodzi o dostosowania rzędu 0,8 proc. PKB rocznie – mówi nam Piotr Kalisz, główny ekonomista Citi Handlowego. – Jeśli będzie można iść mniejszymi krokami, a ścieżka zostanie wydłużona do siedmiu lat, to mowa o 0,5 proc. PKB rocznie – zaznacza Kalisz. W każdym z tych przypadków mowa o kosztach liczonych w dziesiątkach miliardów złotych. Przy założeniu, że punktem odniesienia jest 2023 r., gdy nasz PKB wynosił ok. 3,4 bln zł, dostosowania mogą sięgać od 17 mld zł do 27 mld zł rocznie odpowiednio dla ścieżki siedmio- i czteroletniej. Za to w 2025 r. wartość PKB ma wynosić już niemal 4 bln zł i konieczna redukcja deficytu może już sięgać 2031 mld zł.

Czytaj więcej

Budżet i podatki

Rząd musi zasypać wielomiliardową dziurę w NFZ. Wzrosną składki czy podatki?

Na ochronę zdrowia może zabraknąć w ciągu trzech lat niemal 160 mld zł. To ogromna kwota. Dla porównania budżet na obronność wynosi w 2024 r. ok. 159 mld zł.

Krótszy harmonogram wychodzenia z nadmiernego deficytu (przy czym chodzi o deficyt strukturalny, czyli oczyszczony z wpływu koniunktury i działań jednorazowych) oznacza ostre i szybkie zaciskania pasa, ale w sumie jest nieco mniej kosztowny. Z punktu widzenia Polski bardziej jednak opłaca się walczyć o siedmioletnią ścieżkę, bo wówczas roczne dostosowania są mniej bolesne.

Z zapowiedzi ministra finansów Andrzeja Domańskiego wynika zresztą, że właśnie o to będziemy się starali. Argumentacją jest podwyższony w Polsce poziom wydatków na szeroko pojętą obronność (zbrojenia i umocnienie szczelności wschodniej granicy), co można uznać za inwestycje wzmacniające bezpieczeństwo Europy.

Bez względu na to, na ile lat Bruksela rozłoży nam proces zaciskania pasa, najważniejsze pytanie brzmi, na czym to będzie polegać. Ministerstwo Finansów podaje, że odpowiedni zarys działań poznamy najwcześniej jesienią, gdy powstanie budżet na 2025 r. (musi on już uwzględniać procedurę nadmiernego deficytu). A szczegółowy program już uzgodniony z Komisją Europejską to raczej kwestia końca listopada.

Dokręcanie śruby

Ekonomiści zaznaczają, że w zasadzie należy spodziewać się działań w dwóch podstawowych obszarach. – Po pierwsze, chodzi o stronę dochodową finansów państwa. Moim zdaniem rząd postawi na trwałą poprawę ściągalności podatków – mówi Rafał Benecki, główny ekonomista ING Banku Śląskiego. – Jak wiemy, dotychczasowe domykanie luki VAT nie do końca się udało, bo w 2023 r. wzrosła ona do 15,8 proc. z poniżej 3 proc. dwa lata wcześniej. Teraz musimy przekonać Komisję, że dzięki efektywnemu uszczelnieniu systemu ściągalność podatków wzrośnie na wysokie poziomy niezależnie od stanu koniunktury – mówi Benecki. A inaczej mówiąc, można spodziewać się w tym obszarze dokręcania śruby dla podatników, choćby w wymiarze kontroli bieżącej działalności firm, prób unikania opodatkowania, ścigania szarej strefy itp.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Anna Cieślak-Wróblewska: Dziura w finansowaniu zdrowia. Ją też politycy spróbują przemilczeć?

Rząd Donalda Tuska dostał w spadku po PiS finanse publiczne w opłakanym stanie. Co gorsza, tak jak poprzednicy, również politycy KO jak ognia unikają debaty na każdy temat, który może się kojarzyć z wysiłkiem czy społecznymi wyrzeczeniami.

Drugi obszar to oczywiście strona wydatkowa państwa. – Tu należy spodziewać się zatrzymania tempa wzrostu wydatków, które w ostatnich latach było dosyć spore – mówi Benecki. – Nie musi to koniecznie polegać na głębokich cięciach, zabieraniu ludziom jakichś świadczeń. Ale nowych transferów już być nie powinno, a na pewno nie da się zrealizować w najbliższym czasie bardzo hojnych obietnic wyborczych – dodaje.