Polski rynek TSL w 2012 r.

Według danych Komisji Europejskiej z maja 2013 r. tempo wzrostu gospodarczego będzie niższe we wszystkich krajach członkowskich w stosunku do wcześniejszych przewidywań. W Polsce przewidywany jest wzrost na poziomie 1,1 proc. w 2013 r. (po I kwartale 2013 r. tempo wzrostu wyniosło zaledwie 0,4 proc.) i 2,2 proc. w 2014 r. Pierwsze półrocze 2013 r. zgodnie z prognozą powinno zamknąć się 0,7-proc. wzrostem PKB; jednak już obecnie widoczne są nie najlepsze nastroje wśród inwestorów. Wskaźnik PMI utrzymuje się cały czas w granicach 46–48 punktów, zarówno w krajach Unii Europejskiej, jak i w Polsce. Wartość wskaźnika poniżej 50 punktów świadczy o negatywnych oczekiwaniach odnośnie do przyszłości – zamrożeniu

inwestycji i wstrzymaniu zatrudnienia. W niektórych przypadkach dochodzi również do zwolnień grupowych, co w efekcie powiększa liczbę bezrobotnych na i tak trudnym rynku pracy. Dodatkowo zauważano, że po raz pierwszy od dłuższego czasu popyt wewnętrzny uległ niewielkiemu obniżeniu w stosunku do poprzedniego okresu. Dotychczas zarówno popyt wewnętrzny, jak i handel zagraniczny były czynnikami przyczyniającymi się znacząco do wzrostu gospodarczego w Polsce. Inflacja utrzymuje się nadal na niskim poziomie, poniżej 2 proc., deficyt wydatków publicznych z kolei wynosi prawie 4 proc., powyżej wcześniejszych prognoz.

W Unii Europejskiej tempo wzrostu gospodarczego określa się obecnie na poziomie ujemnym, -0,1 proc., a w strefie euro -0,4 proc. Oczekiwana jest lekka poprawa w II półroczu i w 2014 r. Występują znaczące różnice pod względem poziomu bezrobocia między poszczególnymi krajami. Nadal największym problemem pozostaje bezrobocie w grupie osób młodych do 25 lat, sięgające w niektórych krajach prawie 50 proc. (w Polsce około 30 proc). Stopa bezrobocia w całej UE szacowana jest na 11 proc. (w Polsce stopa bezrobocia liczona metodą UE wyniesie 10,9 proc.; wg danych z ustawy budżetowej Polski – 13 proc., w marcu stopa bezrobocia wyniosła 14,3 proc.) i 12 proc. w strefie euro.

Warto również wspomnieć o bezpośrednich inwestycjach zagranicznych, które mają znaczący wpływ na poziom PKB. Według raportu Ernst & Young z 2013 r. w I połowie 2012 r. firmy podjęły ponad 1500 decyzji o inwestycjach w Europie, co oznacza wzrost o 6,3 proc. w stosunku do I półrocza 2011 r. Miejsca pracy, które zostały stworzone dzięki powyższym inwestycjom (prawie 79 tys.), hamują częściowo szybko zwiększającą się stopę bezrobocia w Europie. Większość decyzji inwestycyjnych powstaje w Europie Zachodniej (ponad 75 proc.), natomiast inwestycje w ponad 50 proc. lokowane są w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Wynagrodzenia w usługach ulegały obniżeniu, co spowodowało zwiększenie atrakcyjności krajów położonych bliżej i tzw. near-shoringu. Można było zauważyć trzy sektory, które stały się siłą napędową inwestycji zagranicznych – usługi biznesowe, programy komputerowe (tu przodują firmy pochodzące z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii i Indii) oraz przemysł motoryzacyjny (głównie produkcja części i wyposażenia, inwestorzy pochodzili przede wszystkim z Niemiec, USA i Japonii).

Ranking firm TSL we współpracy z „Rzeczpospolitą" i TNS ukazuje się już po raz 17. Firma TNS jest współpartnerem projektu rankingowego od 2012 roku. W 2012 r. została zmieniona również formuła wypełniania ankiety. Obecnie jest to możliwe i wręcz oczekiwane w trybie online. Ankieta jest udostępniana na stronie TNS od połowy kwietnia do 20 maja. Aby zostać zakwalifikowanym do rankingu TSL, konieczne jest wypełnienie w ankiecie rubryki dotyczącej wielkości przychodów i ich dynamiki. Dodatkowy warunek to prowadzenie działalności głównie w branży TSL. Ponad 50 proc. (50,1 proc.) przychodów powinno pochodzić z działalności transportowo-spedycyjno-logistycznej.

W 2012 roku tempo wzrostu rynku TSL, mierzone przychodem firm ujętych w rankingu, wyniosło 11 proc., o połowę mniej niż w roku 2011. Widoczne były efekty spadku koniunktury, zwłaszcza w II połowie 2012 r. W tym roku sytuacja też nie jest klarowna, o czym świadczy m.in. zmieniający się wskaźnik PMI oraz obniżenie prognoz wzrostu PKB w Polsce, dokonywane przez organizacje międzynarodowe. Nadal firmy z kapitałem zagranicznym i mieszanym wykazują wyższą dynamikę przychodów i zatrudnienia niż polskie firmy, co zwłaszcza ujawnia się w czasie stagnacji.

Również inne wskaźniki świadczące o kondycji finansowej firmy wykazywały tendencję wzrostową, choć tempo było niższe niż w 2011 r. Zysk brutto analizowanych firm wzrósł o 8 punktów procentowych (108 proc.), zwiększył się majątek trwały (104 proc.) i zatrudnienie (110 proc.). W 2012 r. zatrudnienie rosło w podobnym tempie jak przychody, choć sytuacja różnie się układała w zależności od pochodzenia kapitału, specjalizacji czy też przedziału, w którym zarejestrowano przychody.

Podobnie jak w 2011 r. najliczniejszą grupę firm w tegorocznym rankingu stanowią przedsiębiorstwa o przychodach od 100 do 300 mln zł (17), w tym 11 z kapitałem zagranicznym i mieszanym, a w dalszej kolejności od 10 do 50 mln zł (9 firm) i od 100 do 300 mln zł (9 firm), w tym 6 firm z kapitałem polskim. Nadal zatem widoczny jest podział firm na duże, głównie operatorów logistycznych, które reprezentują kapitał zagraniczny i mieszany (26 firm) oraz nieco mniejsze, działające w obszarze spedycji lub transportu drogowego, reprezentujące polski kapitał. Od tej reguły są widoczne również wyjątki, m.in. wśród pierwszej dziesiątki.

Top Ten

Średnia dynamika przychodów w tej grupie wyniosła 107 proc., niżej o 4 punkty procentowe w stosunku do średniej analizowanych firm. Relatywnie wysoka była średnia dynamika zysku brutto – 112 proc., jednak dotyczy ona tylko 4 firm, z których dwie osiągnęły zdecydowanie wyższe zyski niż w 2011 r., a dwie obniżyły swój poziom zysku. W tej grupie dynamika przyrostu majątku trwałego była wyższa o 4 punkty procentowe od średniej i wyniosła 108 proc. Jednocześnie dynamika zatrudnienia była wyższa o 2 punkty procentowe od średniej (112 proc.).

Wśród pierwszej dziesiątki znalazły się 3 firmy z kapitałem polskim, 2 z kapitałem francuskim, 1 – z rosyjskim, niemieckim i luksemburskim, 1 – z holenderskim i 1 – z duńskim, 1 – ze słowackim i 1 austriacka.

Kapitał polski i kapitał zagraniczny

Analiza firm ze względu na udział kapitału wskazuje na dość znaczące różnice. Średnia przychodów ze sprzedaży TSL wśród firm polskich kształtowała się na poziomie prawie 186 mln zł, gdy dla firm z kapitałem zagranicznymi i mieszanym – 308 mln zł. Dynamika przychodów w polskich przedsiębiorstwach wyniosła 105 proc., gdy w zagranicznych i mieszanych – 113 proc. Tak więc firmy z kapitałem zagranicznym i mieszanym, mimo że generalnie znacznie większe, rozwijały się szybciej, o czym też świadczy szybszy wzrost zatrudnienia (114 proc.) niż w polskich firmach (103 proc.). Nieco inaczej przedstawiała się sytuacja pod względem zysku brutto – jego wartość przekroczyła 10 mln zł przy dynamice ujemnej w polskich firmach (choć warto zauważyć, że w tym przypadku tylko dwie firmy nie podały tej wartości), gdy w przypadku zagranicznych wyniosła nieco ponad 8,5 mln zł, przy dynamice prawie 150 proc. (tu wartość zysku podała tylko połowa firm).

Interesująca jest również analiza liczby usług, które oferują przedsiębiorstwa TSL, średnio poniżej 10. Jednak firmy zagraniczne mają do zaoferowania prawie 11 usług, gdy firmy polskie nieco ponad 7. Widoczna jest mocna dodatnia zależność między przychodami pochodzącymi z działalności TSL a liczbą oferowanych usług. Ponad- trzykrotnie wyższa jest również w firmach zagranicznych i z kapitałem mieszanym wielkość wydatków przeznaczanych na systemy IT. W tym przypadku również daje się zauważyć dodatnia korelacja między przychodami a wydatkami na systemy informatyczne, choć na nieco niższym poziomie. W przypadku zysku brutto również ma miejsce dodatnia korelacja, jednak zdecydowanie słabsza między zyskiem i przychodami i nieco mocniejsza (choć nadal poniżej 0,5) między zyskiem a wydatkami na system IT. Majątek trwały firm zagranicznych zwiększył się o 17 pkt proc. w stosunku do 2011 r., natomiast polskich firm zmalał o 1 pkt proc. Wartość majątku trwałego firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym była średnio niższa niż polskiego ok. 1,8 razy. Zdecydowanie wyższa była dynamika zatrudnienia w przypadku podmiotów zagranicznych i z kapitałem mieszanym – 14 proc., gdy w polskich firmach – 3 proc.

Analiza tendencji w branży TSL na bazie wyodrębnionych grup przychodowych i pochodzenia kapitału

Grupa firm o przychodach 300 mln zł – 1 mld zł

W tej grupie znalazło się 9 firm, których dynamika w zakresie przychodów wyniosła 6 proc. Zysk brutto w tej grupie wzrósł prawie o połowę (45 proc.), a dynamika majątku trwałego – 11 proc. Wysoka była dynamika zatrudnienia – 27 proc.

Wśród 9 firm 7 reprezentuje kapitał zagraniczny, a 2 – kapitał polski. Dynamika zatrudnienia w firmach zagranicznych była zdecydowanie wyższa niż w przypadku firm polskich i wyniosła 34 proc., natomiast dynamika zysku – wyższa w firmach polskich.

Grupa firm o przychodach 100–300 mln zł

W tej grupie znalazło się 17 firm. Dynamika przychodów ukształtowała się na poziomie 13 proc., o 2 pkt proc. powyżej średniej dla wszystkich firm. Zysk brutto zwiększył się jednak zaledwie o 2 proc., a majątek trwały zmniejszył się o 2 proc. Zatrudnienie wzrosło o 8 proc.

Z 17 firm 11 reprezentuje kapitał zagraniczny i 6 kapitał polski. Dynamika przychodów w przypadku polskich firm wyniosła 10 proc., zysk się obniżył, podobnie jak majątek trwały. Jednak zatrudnienie nadal rosło – w tempie 4 proc. W przypadku firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym dynamika przychodów była wyższa od średniej dla wszystkich firm o 4 pkt proc. i wyniosła 115 proc., zdecydowanie wzrósł zysk brutto, zwiększył się również majątek trwały o 18 proc., a zatrudnienie – o 12 proc. w porównaniu z 2011 r.

Grupa firm o przychodach 50–100 mln zł

Grupa liczy 8 firm, w tym 4 z kapitałem polskim i 4 z kapitałem zagranicznym. Dynamika przychodów ukształtowała się na poziomie 9 proc., zysk brutto ulegał obniżeniu, a majątek trwały rósł w tempie 7 proc., malało jednak zatrudnienie.

Firmy polskie zanotowały nieco wyższe tempo wzrostu niż zagraniczne i z kapitałem mieszanym – 12 proc. (zagraniczne – 7 proc.). W obu przypadkach dynamika zysku brutto była ujemna – jednak wyższy spadek zanotowały polskie firmy. Podobna była natomiast dynamika wzrostu majątku trwałego – 8 proc. w przypadku polskich firm i 9 proc. w przypadku zagranicznych i mieszanych. Dodatni wzrost zatrudnienia (3 proc.) dał się zauważyć w polskich firmach, gdy w zagranicznych nastąpił znaczący spadek (-7 proc.).

Grupa firm o przychodach 10–50 mln zł

W tej grupie znalazło się 9 firm: 6 firm z kapitałem polskim i 3 firmy z kapitałem zagranicznym. Dynamika przychodów w tej grupie firm wyniosła aż 22 proc., zysk brutto jednak ulegał obniżeniu, natomiast majątek trwały zwiększył się o 30 proc., a zatrudnienie o 50 proc. Szczególnie wysoką dynamikę przychodów zanotowały polskie firmy – 35 proc. (zagraniczne – 7 proc.), przy dodatniej zysku brutto (+10 proc., firmy zagraniczne – spadek zysku prawie o połowę), 9-proc. wzroście majątku trwałego (33 proc. w przypadku firm zagranicznych), wzroście zatrudnienia (60 proc., firmy zagraniczne – 5 proc.)

Analiza przedsiębiorstw ze względu na główne źródło przychodu

Najliczniejszą grupę firm stanowią spedytorzy drogowi (16), w dalszej kolejności przedsiębiorstwa, których główne źródło przychodów pochodzi z usług logistycznych (10) i w dalszej kolejności z transportu drogowego (8).

W spedycji drogowej tempo wzrostu przychodów było nieco niższe niż dla całego rynku i wyniosło 10 proc., podobnie jak w przypadku firm, które swoją główną działalność identyfikują z obszarem usług logistycznych. Wyższe tempo (17 proc.) wzrostu przychodów zanotowały firmy reprezentujące transport drogowy. W tym przypadku jednak dynamika 19 proc. dotyczyła firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym, a 16 proc. – polskich firm. Tempo wzrostu przychodów na ogół jest wyższe w przypadku firm mniejszych, o przychodach do 50 mln zł i od 100 do 300 mln zł. Takie firmy wskazały jako główną działalność transport drogowy. Dodatnią dynamikę zysku brutto wykazały jedynie firmy specjalizujące się w transporcie kolejowym (3 firmy) i magazynowaniu. Warto zauważyć, że często na wynikach średnich dla danej grupy znacząco odzwierciedliły się wyniki jednej lub kilku firm, które zanotowały istotne wzrosty i/lub spadki w określonych kategoriach finansowych. Prawie we wszystkich grupach przedsiębiorstw wzrastał majątek trwały – od 5 do 26 proc., z wyjątkiem grupy wskazującej jako główne źródło przychodów spedycję drogową. Wzrastało również zatrudnienie we wszystkich analizowanych grupach.

Ranking firm o najwyższej dynamice przychodów

Dynamika przychodów wśród analizowanych firm była dość wysoka. Aż 19 firm osiągnęło dynamikę wyższą niż średnia dla wszystkich. Wśród pierwszej dziesiątki ze względu na dynamikę znalazło się aż 5 firm o przychodach powyżej 100 mln zł (Siódemka, Freightliner PL, Rhenus, SM i Dachser), przy czym na pierwszym i drugim miejscu znalazły się firmy Omida i Optima o przychodach nieco powyżej 30 mln zł. Trzecie miejsce zajęła firma kurierska – Siódemka, która w ciągu roku podwoiła swoje przychody.

Ranking firm najbardziej gospodarnych

Wartość firmy postrzega się m.in. poprzez umiejętność kadry zarządczej do wygenerowania odpowiedniego poziomu zysku z powierzonego majątku. Dlatego też często podaje się wartość zysku w przeliczeniu na wartość majątku trwałego i/lub też na 1 zatrudnionego (rentowność zatrudnienia). W tegorocznym rankingu najbardziej gospodarnych firm w pierwszej dziesiątce znalazło się 5 przedsiębiorstw z TOP TEN, przy czym należy pamiętać, że część firm nie ujawniła swojego zysku.