Niełatwy rok w przewozach

W Polsce masa przewożonego koleją węgla kamiennego systematycznie spada. Jest to przede wszystkim związane z malejącym wydobyciem. O ile jeszcze w 2000 r. krajowe kopalnie wyprodukowały 103,3 mln ton węgla, o tyle w 2011 r. już tylko 76,4 mln ton. Tym samym na przestrzeni 11 lat przewoźnicy kolejowi mieli do przetransportowania o 34 proc. mniej surowca. Mimo to w naszym kraju węgiel nadal jest najważniejszym towarem dostarczanym wagonami. Nie może być jednak inaczej, skoro ciągle jesteśmy jednym z największych jego producentów oraz konsumentów w regionie.

Duży popyt na węgiel to z kolei wynik struktury polskiej energetyki, która nadal mocno jest oparta na tym surowcu. Jego zużycie w Polsce jest stosunkowo wysokie i w skali roku oscyluje w pobliżu 80 mln ton. W ostatnich latach nasz kraj z dużego eksportera węgla stał się jednak jego importerem. W 2011 r. import (wyniósł 15 mln ton) ponaddwukrotnie przekroczył eksport (7 mln ton).

Większość kopalni węgla oraz elektrociepłowni zlokalizowana jest na południu Polski. Z kolei przewozy są głównie realizowane na linii południe – północ. Z ostatnich danych Urzędu Transportu Kolejowego wynika, że w 2012 r. firmy kolejowe przewiozły 96,7 mln ton węgla kamiennego, a rok wcześniej 99,2 mln ton. W obu przypadkach to ponad ?40 proc. łącznej masy wszystkich przewiezionych koleją ładunków. Dopiero na drugim miejscu z udziałem sięgającym 26 proc. były rudy metali, a na trzecim paliwa i ropa z udziałem ponad 10-proc. w ogólnej masie transportowanych towarów. Pod względem pracy przewozowej, czyli iloczynu masy przewiezionego ładunku i pokonanej przez niego drogi, te dysproporcje były już mniejsze, chociaż udział węgla cały czas pozostawał dominujący.

Nietypowy rok

Przewoźnicy największe ilości węgla zazwyczaj transportują jesienią, gdyż w tym okresie elektrownie oraz elektrociepłownie dokonują zakupów, przygotowując się do rozpoczęcia sezonu grzewczego. Mimo że do jesieni jest jeszcze daleko, to ten rok pod względem przewozów węgla kamiennego już się zapowiada gorzej niż 2013 r.

15 mln ton wynoszą w Polsce zapasy węgla energetycznego znajdujące się na hałdach w kopalniach i elektrowniach

Wszystko za sprawą stosunkowo wysokich temperatur w pierwszym kwartale. Tylko w marcu średnia temperatura powietrza była aż o 8 st.C wyższa od tego samego miesiąca ubiegłego roku. W efekcie, w połowie sezonu grzewczego elektrociepłownie zużyły nawet 1/3 surowca mniej niż w poprzednich sezonach. Widać to również po zmniejszonej produkcji energii elektrycznej. W pierwszym kwartale w Polsce wyprodukowano jej o 6,2 mniej niż w okresie porównywalnym. Jeszcze większy spadek miał miejsce w zakresie produkcji energii elektrycznej opartej na węglu kamiennym, bo aż o 10 proc. Po ostatniej zimie produkcję ograniczyły m.in. grupa PGE, grupa Tauron, Enea Wytwarzanie oraz Elektrownia Połaniec, której poziom produkcji energii wynosi zaledwie 40 proc. mocy.

Efektem ciepłej zimy są też duże zapasy węgla energetycznego. Wynoszą one około 15 mln ton, z czego nieco ponad 6 mln ton znajduje się na hałdach w kopalniach, a pozostałe 9 mln ton zalega w elektrowniach. To powoduje, że elektrownie opóźniają odbiór zakontraktowanych dostaw. Preferują za to składowanie surowca u dostawcy.

71 proc. wynosił w I kwartale tego roku udział PKP CARGO w krajowych przewozach węgla (według szacunków spółki)

Firmy niechętnie udzielają dokładnych informacji na temat przetransportowanych wolumenów węgla. Jednym z powodów jest duża konkurencja panująca na rynku przewozów kolejowych w Polsce. Z danych PKP CARGO za pierwszy kwartał wynika, że pod względem pracy przewozowej spółka osiągnęła wynik 2,5 mld tonokilometrów. Było on aż o 13 proc. gorszy od zanotowanego rok wcześniej. Mimo to PKP CARGO swój udział w strukturze krajowych przewozów kolejowych węgla szacowało w tym czasie na 71 proc.

Aby sprostać konkurencji, a przede wszystkim potrzebom klientów, spółka przygotowała w tym roku dodatkowy tabor. Będzie miała do dyspozycji ponad 28 tysięcy węglarek, czyli o 15 proc. więcej niż w 2013 r. Stało się to konieczne ze względu na liczne remonty na polskich torach, które wydłużają czas przewozów, a tym samym zmniejszają możliwości przewozowe spółki.

W pierwszym kwartale pozostałe firmy miały około 29 proc. rynku przewozów węgla. Spośród nich niewątpliwie najwięcej surowca dostarczyły grupy CTL Logistics oraz ?DB Schenker. Mniejsze wolumeny transportowały zapewne firmy Freightliner i PKP LHS.