Informacja o kontach bankowych w jednym miejscu

Ustawą z 30 listopada 2016 roku (Dz.U. 2016 poz. 1997) zmieniono ustawę o usługach płatniczych, wprowadzając do oferty bankowej instytucję podstawowego rachunku płatniczego. Nowelizacja stanowi realizację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/WE. Celem tej dyrektywy jest usprawnienie i rozwinięcie bankowości detalicznej na rynku wewnętrznym, w szczególności poprzez wprowadzenie rachunku bankowego dostępnego dla każdego mieszkańca UE. Powstanie w pełni zintegrowanego rynku usług bankowych ma przyczynić się do zwiększenia konkurencji w sektorze bankowości detalicznej. W uzasadnieniu do dyrektywy wskazano, iż konsumenci nie otwierają rachunków bankowych ze względu na odmowę lub brak odpowiednich produktów w ofercie. Podstawowy rachunek płatniczy ma być również zachęcać dostawców usług do wychodzenia na rynek i wzmacniania konkurencji, co będzie wiązało się z korzyściami zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla konsumentów.

Nowe obowiązki banków

Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych wprowadza obowiązek prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego. Zobowiązanie to dotyczy wszystkich banków krajowych i zagranicznych, instytucji kredytowych, a także spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (z wyjątkiem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej). Podstawowy rachunek płatniczy ma być przeznaczony nie tylko dla obywateli polskich, ale dla wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej, którzy legalnie przebywają na terytorium Polski, a nie posiadają w żadnym innym banku rachunku w naszej walucie.

Banki, instytucje kredytowe oraz SKOK-i mają możliwość sprawdzenia w centralnej informacji o rachunkach, czy konsument posiada już rachunek płatniczy w złotych. Jeśli nie, a wszystkie przesłanki do założenia rachunku zostały spełnione, instytucja, do której zwrócił się konsument, nie może zwlekać z otwarciem podstawowego rachunku płatniczego. Konto musi zostać założone w ciągu 10 dni roboczych od dnia złożenia kompletnego wniosku. Podstawowe rachunki płatnicze mają być zakładane bez względu na sytuację finansową konsumenta, jak np. zatrudnienie, poziom dochodów, historia kredytowa, czy też upadłość konsumencka.

Darmowe operacje

Podstawowy rachunek płatniczy ma być prowadzony bezpłatnie. Wprowadzony został jednak limit darmowych operacji na tym rachunku. Po dokonaniu pięciu krajowych transakcji z konta w ciągu miesiąca (obejmujących przelew lub stałe zlecenie) można już pobierać opłaty. Ustawa określa jednak ich maksymalną wysokość - nie mogą być one wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji tego typu.

Dodatkowo konsument może dokonać pięciu darmowych operacji przy użyciu bankomatów i wpłatomatów nienależących do tego dostawcy (wypłat gotówki z rachunku i działań niezbędnych do prowadzenia rachunku). Po przekroczeniu tego limitu mogą być pobierane opłaty na takich samych zasadach, jak w przypadku dokonywania transakcji z rachunku.

Podmioty określone w ustawie mają obowiązek wprowadzenia do swojej oferty podstawowego rachunku płatniczego. Do ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe został dodany art. 140 d, który umożliwia Komisji Nadzoru Finansowego, w przypadku nieudostępniania usługi podstawowego rachunku płatniczego, nałożenie na bank kary pieniężnej w wysokości do 1 mln zł, po uprzednim bezskutecznym wezwaniu go do spełnienia tego obowiązku. Przepis ten wejdzie w życie dopiero w sierpniu 2018 roku.

Dochodzenie należności

Otwarcie rachunku podstawowego spowoduje upowszechnienie się korzystania z elektronicznej bankowości. Takie założenia wynikają przynajmniej z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady. Można spodziewać się również, że lokowanie pieniędzy przez konsumentów na rachunkach bankowych znacznie ułatwi dochodzenie przez komorników zaległych wierzytelności. Obecnie egzekucja z rachunku bankowego została znacznie uproszczona. Ustawa z 10 lipca 2015 r. nowelizująca Kodeks postępowania cywilnego zlikwidowała obowiązek wskazania przez wierzyciela sposobu egzekucji, w tym konkretnego rachunku bankowego, z którego ma być prowadzona egzekucja. Komornik po otrzymaniu wniosku egzekucyjnego może wszcząć ją według wszystkich dopuszczalnych sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości.

Komornik, rozpoczynając egzekucję z rachunków bankowych poprzez elektroniczny system OGNIVO, koresponduje z bankami, sprawdzając, w którym banku dłużnik posiada rachunek, a następnie zajmuje wskazane konta bankowe. System ten znacznie usprawnia wymianę informacji pomiędzy bankiem a komornikiem, pozwala uniknąć korespondencji tradycyjnej oraz obniżyć koszty wymiany informacji.

System OGNIVO ma swoje wady, gdyż nie jest on obligatoryjny dla wszystkich banków, a także nie są nim objęte spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Egzekucja z tych rachunków jest więc prowadzona w tradycyjny sposób, co niestety przedłuża postępowanie. Z reguły dłużnik wraz z zawiadomieniem o wszczęciu postępowania dostaje postanowienie o zajęciu rachunku bankowego. Jeżeli jego rachunek nie jest objęty systemem OGNIVO, zajęcie konta jest odsunięte w czasie, a to daje dłużnikowi możliwość „ucieczki" z pieniędzmi.

Dane o rachunkach

Nowelizacja z 30 listopada 2016 roku przewiduje również zmiany w ustawie Prawo bankowe. Na mocy niniejszej nowelizacji została utworzona Centralna Informacja o Rachunkach. Ma być ona wspólnym dla banków i SKOK-ów źródłem do pozyskiwania informacji o założonych rachunkach. Zgodnie z informacją Krajowej Izby Rozliczeniowej, Centralna Informacja o Rachunkach zostanie wdrożona w systemie OGNIVO.

W CIoR mają znaleźć się informacje o wszystkich rachunkach, także tych prowadzonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Informacja ta powstała w celu uregulowania tzw. rachunków uśpionych oraz w celu ułatwienia prowadzenia postępowania spadkowego przez spadkobierców. Centralna Informacja o Rachunkach może jednak w znacznym stopniu przyczynić się również do uproszczenia egzekucji z rachunku bankowego. Jakkolwiek brak jest jeszcze informacji, czy komornik będzie miał do niej bezpośredni dostęp, to jego uprawnienie do uzyskania zbiorczej informacji z tej bazy wynika z art. 105b w związku z art. 105 ust.1 pkt 2 lit. ł ustawy Prawo bankowe. Analogiczne uprawnienie zawarte jest również w ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych – art. 9 fa w związku z art. 9 f ust 1 pkt 15.