Fatalne decyzje polityczne bez żadnych konsekwencji

Prawie 5 mld zł kosztowała kontrolowane przez państwo spółki realizacja dwóch politycznych decyzji – budowy bloku węglowego w Elektrowni Ostrołęka i utrzymania przy życiu nierentownych śląskich kopalń. Większość tej kwoty wzięły na siebie notowane na giełdzie koncerny, w akcjonariatach których poza Skarbem Państwa jest też cała rzesza prywatnych inwestorów. Choć obie inwestycje były z góry skazane na porażkę, to do dziś nikt nie poniósł odpowiedzialności za podjęte decyzje.

Koniec marzeń

Demontaż na terenie Elektrowni Ostrołęka fundamentów chłodni kominowej oraz dwóch ponadstumetrowych wież – pylonów, które były elementem wstrzymanej inwestycji w nowy blok węglowy, stał się symbolem zburzonych marzeń polityków Prawa i Sprawiedliwości o utrzymaniu w Polsce energetyki węglowej na dłużej. Jak wyliczył Bartłomiej Kubicki, analityk Societe Generale, na podstawie wszystkich odpisów, które zrobiły realizujące projekt spółki Enea i Energa, a także rezerw, które zawiązały na zobowiązania, łączny koszt tej inwestycji sięga 1,8 mld zł. Analitycy od początku ostrzegali, że projekt może okazać się głęboko nierentowny.

Cztaj także: Sasin: Nie ma alternatywy dla bloku w Ostrołęce

Blok węglowy w Ostrołęce to projekt forsowany przez ówczesnego ministra energii w rządzie PiS Krzysztofa Tchórzewskiego. Uroczystego wbicia łopaty w ziemię dokonano jesienią 2018 r., tuż przed wyborami samorządowymi. Z miesiąca na miesiąc coraz trudniej było jednak utrzymać przy życiu ten projekt, bo pozyskanie dla niego finansowania graniczyło z cudem. Ale do podjęcia ostatecznej decyzji o zaprzestaniu inwestycji potrzeba było dopiero człowieka z tak silnym poparciem politycznym jak Daniel Obajtek.

W lutym 2018 r. zszedł z fotela prezesa Energi, by przejąć stery w PKN Orlen. Gdy paliwowa grupa w grudniu 2019 r. rozpoczęła proces przejęcia Energi, według nieoficjalnych informacji miał stanowczo zastrzec, że jeśli w Ostrołęce ma powstać nowy blok, to wyłącznie gazowy. I tak się dzieje – decyzja o wstrzymaniu węglowego projektu zapadła w lutym 2020 r. Obecnie Energa jest już w grupie Orlen i trwają właśnie rozmowy z wykonawcą GE Power na temat zmiany umowy w stronę budowy instalacji gazowej. Pierwotny kontrakt opiewał na 6 mld zł.

Czytaj także: Ostrołęka: CBA zatrzymało 4 osoby "blisko związane z PiS"

Negatywne opinie o węglowej inwestycji w Ostrołęce pojawiały się od lat. W 2013 r. ówczesny minister Skarbu Państwa Mikołaj Budzanowski wspominał m.in. o rosnących kosztach emisji CO2 i ryzyku obniżenia wartości rynkowej Energi. W 2018 r. Wojciech Myślecki, który zasiadał w radzie nadzorczej KGHM, mówił wprost, że inwestycja nie ma prawa się udać. Mimo wielu podobnych opinii rozpoczęto ją, licząc na wsparcie państwa w postaci tzw. rynku mocy. Ale to nie wystarczyło.

Dziś rządzący przekonują, że nie ma mowy o nieprawidłowościach. Wiceminister aktywów państwowych Artur Soboń pod koniec stycznia 2021 r. w odpowiedzi na interpelację poselską stwierdził, że nie wie, ile kosztowała budowa i ile pochłonie rozbiórka elementów konstrukcji bloku węglowego w Ostrołęce.

Kosztowna kroplówka

Czarny scenariusz dla spółek z udziałem Skarbu Państwa ziścił się także w przypadku inwestycji w ratowanie śląskich kopalń. Pieniądze na to wyłożyły: Węglokoks, PGNiG Termika, PGE, Energa, Enea, TF Silesia oraz Fundusz Inwestycji Polskich Przedsiębiorstw FIZAN. W sumie w latach 2016–2017 firmy te wpompowały w Polską Grupę Górniczą 3 mld zł, choć eksperci ostrzegali, że inwestycja jest ryzykowna. Aktualnie inwestorzy spisali już do zera wartość swoich akcji w węglowym gigancie, który znów walczy o przetrwanie.

W momencie zaangażowania w górniczą spółkę ówcześni prezesi koncernów energetycznych w kuluarach mówili co prawda o naciskach Ministerstwa Energii, kierowanego przez Tchórzewskiego, ale oficjalnie wypowiadali się o transakcji z entuzjazmem. Przekonywali, że zyskują bezpieczeństwo dostaw węgla do elektrowni, a w dłuższej perspektywie spodziewają się zysków z tej inwestycji.

Rzeczywistość boleśnie zweryfikowała te zapowiedzi. Zamiast przeprowadzić głęboką restrukturyzację spółki, zarząd PGG godził się na kolejne podwyżki dla górników – ostatnie załoga dostała na początku 2020 r., gdy już wiadomo było, że sytuacja spółki jest zła. Na podwyżki, według nieoficjalnych informacji, naciskać mieli politycy PiS, by uspokoić nastroje na Śląsku.