Zbudujemy realne oszczędności na starość

Pracownicze plany kapitałowe (PPK) będą obowiązkowe dla każdego podmiotu zatrudniającego osoby, wobec których odprowadzane są składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do ZUS. Poza pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy PPK obejmą również m.in. osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej czy wykonujące pracę nakładczą.

Obowiązek w równym stopniu obejmuje agencje pracy tymczasowej, także w stosunku do pracowników tymczasowych, wykonujących pracę zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy zlecenia. Zatem pracodawca zatrudniający co najmniej jedną osobę, za którą odprowadzane są składki emerytalne i rentowe do ZUS, dokona wyboru instytucji finansowej zarządzającej PPK pracownika oraz otworzy za jej pośrednictwem dla niego imienny rachunek, na którym będą gromadzone jego oszczędności – prywatne konto PPK.

Zapis z automatu

Do PPK będzie obowiązywać tzw. automatyczny zapis osób zatrudnionych w wieku od 18 do 54 lat. Powyżej tego wieku pracownik samodzielnie składa wniosek o przystąpienie do programu. Warunkiem jest odpowiedni staż pracownika w danej firmie, który wynosi co najmniej trzy miesiące w ostatnim roku. Osoby, które ukończyły 70 lat, nie mają możliwości przestąpienia do programu. W każdym momencie pracownik będzie mógł odstąpić od udziału w PPK, podpisując specjalne oświadczenie o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK oraz związanych z tym korzyści, takich jak wpłaty pracodawcy czy dopłaty ze strony państwa.

Każdy pracownik, który zrezygnował z wpłat do PPK, co cztery lata będzie jednak ponownie automatycznie zapisywany do PPK przez pracodawcę. Po ponownym zapisaniu do PPK znów będzie miał prawo do rezygnacji z programu. Dobrowolność uczestnictwa nie pozwala jednak pracodawcy nakłaniać uczestników do rezygnacji z PPK. Takie działanie jest zabronione i karalne.

Istnieją wyjątki, w których pracodawca nie będzie musiał utworzyć PPK. Z tego obowiązku będzie zwolniony m.in. mikroprzedsiębiorca, jeżeli wszystkie osoby zatrudnione złożą mu deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Obowiązkiem tym nie będą także objęte firmy, które prowadzą już pracowniczy program emerytalny (PPE) oraz naliczają i odprowadzają składki podstawowe do PPE w wysokości co najmniej 3,5 proc. dla min. 25 proc. osób zatrudnionych.

Ile wpłacimy do PPK

Wpłaty na konto PPK będą pochodzić z trzech źródeł: od pracodawcy, pracownika i państwa. Zarówno w przypadku wpłat pracownika, jak i pracodawcy ich wysokość będzie naliczana procentowo od wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Wpłat jednak nie będzie się naliczać od tych składników wynagrodzenia, od których nie są opłacane składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, np. nie ma naliczenia wpłat do PPK od nagród jubileuszowych.

Podstawowa składka pracownika będzie wynosić 2 proc. Jedynie w przypadku osób zarabiających najmniej (poniżej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia) składki będą mogły wynosić mniej niż 2 proc., ale minimalnie 0,5 proc. Taka osoba może w każdym momencie zmienić wysokość wpłaty podstawowej w przedziale 0,5–2 proc. wynagrodzenia. Może też zmienić wysokość wpłaty dodatkowej lub z niej zrezygnować.

Składka podstawowa od pracodawcy będzie wynosić 1,5 proc. bez względu na to, ile zarabia pracownik i jaka jest jego wysokość wpłaty podstawowej.

Zarówno uczestnik, jak i pracodawca mogą wpłacać do PPK dodatkowe kwoty. Wysokość składki dodatkowej można zwiększać do 4 proc. z każdej ze stron. Zatem pracownik może wpłacać dodatkowo do 2 proc. wynagrodzenia. Wystarczy, jeśli złoży pracodawcy odpowiednią deklarację. W każdym czasie może też zmienić swoją dyspozycję i przestać wpłacać dodatkową kwotę na PPK.

Pracodawca może dodatkowo dopłacać do PPK danego pracownika do wysokości 2,5 proc. jego wynagrodzenia. Dodatkowe wpłaty na PPK od pracodawcy nie muszą być równe dla wszystkich pracowników. Maksymalna miesięczna wpłata do PPK może więc wynosić łącznie 8 proc. wynagrodzenia.

Wpłaty ze strony państwa to określone kwoty niezależne od wysokości dochodów pracownika. Każdy, kto zdecyduje się oszczędzać w PPK, otrzyma po trzech miesiącach jednorazowo 250 zł wpłaty powitalnej. Można ją dostać tylko raz, niezależnie od liczby PPK, w których się uczestniczy. Następnie co roku Fundusz Pracy będzie zasilać konto pracownika kwotą 240 zł, ale pod jednym warunkiem: w danym roku trzeba zgromadzić na swoim rachunku w PPK środki równe co najmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od 6-krotności minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym roku.

Zmiana pracodawcy

To pracodawca zakłada PPK dla swojego pracownika. Zmiana miejsca zatrudnienia poskutkuje więc koniecznością utworzenia nowego PPK w nowym miejscu pracy. Po upływie trzech miesięcy od chwili zmiany miejsca zatrudnienia pracownik zostaje zapisany do pracowniczego planu kapitałowego oferowanego przez nowego pracodawcę. Na nowe PPK pracodawca i pracownik odprowadza składki tak samo jak w poprzednim miejscu pracy.

Aby jednak nie mnożyć bytów (poprzednie PPK nadal istnieje), pracownik powinien poinformować pracodawcę o tym, że jest już posiadaczem PPK, i przekazać mu informacje o firmie, któraa zarządzała rachunkiem. Umożliwi to nowemu pracodawcy dokonanie transferu środków ze „starego PPK" do nowo utworzonego. Pracownik może jednak zdecydować się na brak takiego transferu. Wówczas będzie uczestnikiem wielu PPK, ale nowe środki będą wpływać wyłącznie na najpóźniej utworzone (najnowsze) konto.

Środki gromadzone w ramach PPK będą stanowiły prywatną własność uczestnika planu. Prywatny charakter tych pieniędzy potwierdzony został w treści samej ustawy, wynika też ze sposobu organizacji systemu pracowniczych planów kapitałowych. Środki wpłacane do PPK zostały wyraźnie oddzielone od podmiotów administracji publicznej, nie ma też bezpośredniego wpływu instytucji publicznych na politykę inwestycyjną planów.

Status środków pochodzących z pierwszych dwóch źródeł będzie taki sam jak we wszystkich innych formach prywatnego gromadzenia oszczędności w bankach, w funduszach inwestycyjnych czy w innych instytucjach finansowych. Będą to środki w pełni prywatne.

Jedynie dopłaty ze środków Funduszu Pracy (wpłata powitalna i dopłaty roczne) będą miały inny status. Ustawodawca traktuje te dopłaty jako dodatkową zachętę do tego, aby całość gromadzonych kapitałów została wycofana dopiero po spełnieniu wymienionych w ustawie o PPK warunków (przede wszystkim nie wcześniej niż po ukończeniu 60. roku życia). Jeżeli uczestnik tych warunków nie spełni i dokona wypłaty w formie zwrotu, czyli w dowolnie wybranym momencie, to suma dopłat ze strony państwa zostanie w całości zwrócona do Funduszu Pracy.

Środki z PPK będącym z założenia dodatkową formą oszczędzania, oprócz zabezpieczenia na starość, będzie można przeznaczyć również na inne cele. To dodatkowe potwierdzenie prywatnego charakteru tych oszczędności.

Spora elastyczność

Każdy pracownik oszczędzający w PPK może na wniosek wycofać swój kapitał w dowolnym momencie. Otrzyma on wszystkie środki pochodzące z jego wpłat (z 2 proc. wpłaty podstawowej oraz wpłaty dodatkowej uczestnika, o ile takie wnosił). Z wpłat, które wpłynęły ze strony pracodawcy, otrzyma 70 proc., a zasilenie ze środków publicznych będzie musiał zwrócić w całości. Zysk ze zwracanych środków zostanie opodatkowany podatkiem od dochodów kapitałowych (19 proc.).

Poza takim wycofaniem środków uczestnik może wypłacić swoje oszczędności tylko w wyjątkowych sytuacjach: kiedy poważnie zachoruje on lub członek jego rodziny albo gdy będzie chciał sfinansować wkład własny przy ubieganiu się o kredyt na zakup mieszkania. W przypadku choroby (uczestnika, małżonka uczestnika bądź dziecka uczestnika) można wypłacić do 25 proc. swoich oszczędności bez konieczności zwrotu.

W przypadku ubiegania się o kredyt na sfinansowanie budowy domu czy zakup mieszkania można wypłacić nawet 100 proc. środków na pokrycie wkładu własnego, jednak podjęte na ten cel pieniądze trzeba wpłacić ponownie na swój rachunek PPK w ciągu maksymalnie 15 lat. Możliwość wypłaty na cele mieszkaniowe przysługuje uczestnikom przed ukończeniem 45. roku życia.

Jeśli oszczędzający w PPK zmieni pracę, może przenieść swoje środki do PPK u nowego pracodawcy w ramach tzw. wypłaty transferowej, o czym pisaliśmy wcześniej. W wypłacie transferowej zostają przekazane wszystkie środki zgromadzone w PPK (wpłaty własne i pracodawcy oraz zasilenia ze środków publicznych).