Konieczne przełomowe inwestycje w środowisko

W czwartek Europejska Agencja Środowiska (EEA) publikuje raport o stanie środowiska. Dokument powstaje co pięć lat, ocenia klimat, bioróżnorodność i bogactwa naturalne, łącząc to z wytycznymi politycznymi dla UE. W sumie więc ocenia aż 35 zjawisk i przedstawia dla nich prognozy. Nieliczne są takie, w których dzieje się dobrze. W większości jest źle i będzie jeszcze gorzej – wynika z dokumentu, który przed oficjalną prezentacją poznała „Rzeczpospolita".

Czytaj także: Polska wydaje mało na ochronę natury. Jesteśmy w ogonie UE

Złe informacje dotyczą zasobów naturalnych. Dobrze dzieje się tylko tam, gdzie UE ochroni obszary w ramach programu Natura 2000. Poza tym jednak pogarsza się stan akwenów wodnych (w Polsce w dobrym stanie jest 30–40 proc.), spada liczba gatunków zwierząt i roślin, pogarsza się stan siedlisk. Dla przykładu od 1990 roku aż o 32 proc. zmniejszyła się liczba gatunków ptaków na obszarach rolnych, a o 39 proc. liczba motyli zapylających. To niezwykle ważne dla człowieka i jego gospodarki, bo od motyli zależy różnorodność naszej żywności. Systematycznie rośnie powierzchnia terenów sztucznych, czyli miejskich lub przemysłowych: w latach 2000–2018 zwiększyła się o 7 proc.

Plastik i przełowienie

Coraz większą presję wywieramy na morza i oceany. To, co najbardziej widać, to śmieci i plastik. Ale mamy też przełowienie, ścieki z azotanów, produkcję energii, intensywny transport czy nadmorską turystykę. – Stopień przełowienia Morza Śródziemnego wynosi 95 proc., a Morza Czarnego aż 85 proc. – mówi nam Tobias Lung z EEA, jeden z współautorów raportu.

Czytaj takżę: UE ma być neutralna dla klimatu. Do 2050 r. koniec ze smogiem

W Morzu Bałtyckim problemu przełowienia nie ma, niektóre stada nawet się odbudowują. Ale temu akwenowi bardzo szkodzi kumulujące się przez lata zanieczyszczenie z przemysłu i rolnictwa, które sprawia, że jest on coraz bardziej zarośnięty i ma mniej tlenu. – Dopiero teraz odkrywamy skutki naszej wieloletniej działalności, np. rosnącą zawartość rtęci w organizmach ryb – mówi ekspert EEA.

Rtęć w rybach to tylko jeden z przykładów kumulujących się skutków naszej działalności, które są odkrywane po latach. Jak zauważa EEA, Unia ma najlepszy na świecie system kontrolowania substancji chemicznych i dopuszczania na rynek, ale to nie znaczy, że możemy się czuć bezpiecznie. Bo w większości przypadków nie wiemy, jak jest naprawdę, to, co znamy, to tylko czubek góry lodowej. Dodatkowo z ociepleniem klimatu te groźne substancje przedostają się do środowiska. Dlatego – zdaniem EEA – teraz trzeba przejść do polityki nieprodukowania zanieczyszczeń chemicznych.

Czytaj także: Pełna mobilizacja w walce o czyste powietrze

Kolejna niepokojąca dziedzina to produkcja śmieci. Mimo rosnących wskaźników recyklingu ona ciągle rośnie w Europie. Bo sam proces recyklingu jest niedoskonały ze względu na stopień skomplikowania produktów i trudności z ich rozdzielaniem. Brakuje też miejsc do recyklingu w Europie. Stajemy się ofiarą rosnącej świadomości poza granicami UE; Chiny i inne kraje zaczynają odmawiać przyjmowania europejskich śmieci. W Europie powstał koncept gospodarki o obiegu zamkniętym, ale jego realizacja nie jest zaawansowana. Gospodarka o obiegu zamkniętym jest potrzebna nie tylko do ograniczenia produkcji śmieci, ale też żeby zapobiec nadmiernemu wykorzystaniu surowców.

Pogotowie klimatyczne

Europa jako jedyna wykonuje swoje zobowiązania klimatyczne. Nie pomaga to jednak zapobiec katastrofie, bo i tak robi to zbyt wolno, a inni starają się jeszcze mniej. EEA, podobnie jak panel ONZ ds. klimatu, mówi o konieczności ogłoszenia pogotowia klimatycznego. To jednak trzeba połączyć z odpowiedzią na wszystkie inne wyzwania środowiskowe w Europie, bo są one wzajemnie powiązane.