Ile w nas neandertalczyka

– Uzyskanie pierwszej wersji genomu neandertalczyka to spełnienie naszych marzeń. Możemy wreszcie wskazać genetyczne cechy, które odróżniają nas od innych organizmów, w tym od naszych najbliższych ewolucyjnie kuzynów – mówi Svante Pääbo, szef międzynarodowego zespołu badaczy.

Naukowcy potrzebowali czterech lat, aby pobrać z fragmentów kości próbki (dentystycznym wiertłem), oczyścić je w laboratorium i wydobyć 60 proc. genomu. Dane te porównano z DNA pięciu żyjących współcześnie ludzi. – Możemy zobaczyć, gdzie i w jaki sposób nasze geny się różnią – dodaje Pääbo. Efekt pracy zespołu, któremu przewodzili specjaliści z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maksa Plancka, opisuje dzisiejsze „Science”.

[srodtytul]Coś musiało być[/srodtytul]

Najbardziej niezwykłym wnioskiem płynącym z tych badań jest, że neandertalczycy i wcześni ludzie zapewne krzyżowali się między sobą. Niezwykłym – ale nie zaskakującym. To naukowcy podejrzewali już wcześniej (pisała o tym „Rz”: „Prehistoryczne amory” z 26 kwietnia). Tym razem jednak udało się potwierdzić istnienie takich związków, a nawet umiejscowić je w czasie.

Porównanie genomu neandertalczyków i współczesnych ludzi wskazuje, że z „jaskiniowcami” najmniej wspólnego mają mieszkańcy Afryki. U innych (badano jeszcze mieszkańców Papui Nowej Gwinei, Chin i Francji) neandertalskie geny są obecne w tym samym stopniu. Jak to tłumaczą naukowcy? – Neandertalczycy prawdopodobnie krzyżowali się z wczesnymi ludźmi zanim jeszcze Homo sapiens podzielił się na grupy w Europie i Azji – mówi Pääbo. To mogło się stać gdzieś na Bliskim Wschodzie między 50 i 80 tys. lat temu.

Ile zatem mamy z neandertalczyka? Naukowcy twierdzą, że od 1 do 4 proc. genów u ludzi pochodzi właśnie od naszych wymarłych kuzynów. – Nie są to jednak istotne fragmenty DNA decydujące o przetrwaniu – podkreśla Richard Green z Uniwersytetu Kalifornijskiego, jeden z autorów badań. – To raczej ślady świadczące o tym, że coś wydarzyło się w przeszłości. To, jak ci ludzie zachowywali się wobec siebie, zostawiam spekulacjom. Ale to fascynujące, gdy pomyślimy, jak to się mogło stać.

Nasze podobieństwo do neandertalczyków jest zaskakujące. Badacze twierdzą, że w przypadkach analizy fragmentów genomu neandertalczyk różni się od człowieka mniej niż ludzie między sobą.

[srodtytul]Bliżej niż się wydawało[/srodtytul]

– Fajnie jest mieć świadomość, że niektórzy z nas mają w sobie trochę neandertalskiego DNA, ale dla mnie najbardziej interesujące jest sprawdzenie, co stało się krótko po tym, gdy nasze gatunki się rozdzieliły – podkreśla Pääbo.

Te geny mogą bowiem wskazać cechy, które zdecydowały, że to właśnie Homo sapiens przetrwał. Naukowcy znaleźli 212 regionów, w których geny ludzi i neandertalczyków się różnią, i 20 regionów, gdzie różnice te są istotne. Obejmują m.in. geny sterujące rozwojem umysłowym (ich mutacja powoduje zespół Downa i autyzm), a także zawiadujące metabolizmem, budową czaszki, klatki piersiowej i skóry.

– Na razie tylko poskrobaliśmy powierzchnię – mówi Richard Green. – Ale ten genom to prawdziwa kopalnia wiedzy o najnowszej ewolucji człowieka.