Pióropusz naszego kuzyna

To jeszcze jeden dowód, że sposób myślenia neandertalczyków był podobny do naszego. Analiza przedstawiona w najnowszym wydaniu magazynu „PLoS ONE" sugeruje nawet, że upodobali sobie ciemne pióra ptaków drapieżnych z rodziny krukowatych – gawronów i kruków.

Autorzy pracy podkreślają, że przyozdabianie ciała ptasimi piórami – znane z wielu kultur ludzkich – jest dziedzictwem pochodzącym od neandertalczyków, a ozdabianie ciała piórami może sięgać jeszcze dalej w przeszłość – do wspólnego przodka współczesnych ludzi i neandertalczyków.

Profesorowie Clive Finlayson i Kimberly Brown z Muzeum Gibraltaru wraz z kolegami z Hiszpanii, Kanady i Belgii przeanalizowali informacje z 1699 stanowisk archeologicznych, gdzie odnotowano ślady ludzi współczesnych i neandertalczyków. W tych miejscach poszukiwali śladów ptaków. W miejscach, które zostały zajęte przez ludzi neandertalskich, znaleźli wiele pozostałości ptaków z rodziny krukowatych.

Następnie zbadali kości ptaków znalezione na stanowiskach neandertalskich w Gibraltarze, w jaskiniach Gorham i Vanguard.

Umiejętności naeandertalczyka były dotychczas niedoceniane

– Neandertalczycy przecinali i znakowali kości. Ale po co to robili? Zdaliśmy sobie sprawę, że to były kości pochodzące ze skrzydeł, tam, gdzie ptaki mają największe pióra – powiedział prof. Finlayson BBC News.

Stwierdziliśmy ze zdziwieniem, że charakterystyczne nacięcia na kościach, jakie znaleźliśmy w jednej z jaskiń, były bliźniaczo podobne do tych, jakie widzieliśmy gdzie indziej – powiedział Jordi Rosell z Universidad Rovira i Virgili w Tarragonie.

Czerwone i czarne

– Skrzydła stanowią mniej niż 20 proc. masy ciała ptaków – wyjaśnia Juan Jose Negro, dyrektor Stacji Biologicznej Donana w Sevilli, jeden ze współautorów artykułu. – Na skrzydłach prawie nie ma mięsa, nie służyły one do spożywania. – Jedyne wytłumaczenie to używanie ich dla długich piór.

Wydaje się, że prehistoryczni mieszkańcy jaskiń Gibraltaru preferowali kolor czarny lub przynajmniej ciemny. Gatunki, których kości badacze zidentyfikowali w jaskiniach, to wrony, gawrony, sroki, kawki, różne gatunki orłów i sępów, kanie, pustułki i sokoły.

– Wszystko to sugeruje, że neandertalczycy myśleli w kategoriach symbolicznych. Pióra były prawie na pewno używane w celach ozdobnych – sądzi prof. Finlayson. – Ale dowody na to są niewiarygodnie trudne do znalezienia.

Przez większość ostatniego stulecia neandertalczycy byli przedstawiani jako prymitywni brutale, którzy wymarli około 30 tys. lat temu w wyniku naturalnej konkurencji z bardziej inteligentnym, kreatywnym i pomysłowym gatunkiem człowieka – Homo sapiens.

Dopiero w ostatnich latach neandertalczycy – którzy żyli w całej Europie, na Bliskim Wschodzie i w Azji Środkowej – zaczęli być „rehabilitowani". Naukowcy znajdowali kolejne dowody na to, że ich umiejętności były niedoszacowane. Dowodem na symboliczne myślenie neandertalczyków było znalezienie śladów ochry – czerwonego barwnika używanego do barwienia ciała. W tym roku naukowcy na jednym ze stanowisk archeologicznych znaleźli szpony orła, które mogły być jakimś symbolem. Dowody na to, że neandertalczycy grzebali zmarłych w jamach przykrytych ciężkimi kamieniami, są znane od lat.

Praworęczni

W ostatnich latach ogromny postęp w poznawaniu neandertalczyków dokonuje się dzięki metodom fizyko-chemicznym i genetycznym. Zespół naukowców z Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie oraz brytyjskiego Uniwersytetu w Yorku zbadał metodami chromatografii gazowej i spektrometrii masowej kamień nazębny pięciu neandertalczyków znalezionych w jaskini El Sidron w Asturii. Żyli oni 50 600–47 300 lat temu. W ten sposób badacze uzyskali po raz pierwszy molekularny dowód na to, że ludzie ci sięgali po rośliny lecznicze. Zespołem kierował prof. Karen Hardy. Artykuł o tym publikuje niemieckie pismo „Naturwissenschaften".

W kamieniu nazębnym zachowały się mikrogranulki skrobi i cukrów oraz kumaryna zawarta w trawach i roślinach strączkowych. Badacze zidentyfikowali również ślady orzechów laskowych i wielu jadalnych roślin.

Jednak największym zaskoczeniem było odkrycie w kamieniu nazębnym pozostałości azulenów pochodzących z rumianku, krwawnika i piołunu; rośliny te do dziś odgrywają ważną rolę w „domowej apteczce", stosowane są w przypadkach stanów zapalnych skóry czy jamy ustnej.

Podobieństwo neandertalczyków do gatunku Homo sapiens sięga jeszcze głębiej. Zespół prof. Davida Frayera z Uniwersytetu Kansas zbadał pod względem anatomicznym szkielety 19 europejskich neandertalczyków; okazało się, że 16 spośród nich było praworęcznych. U Homo sapiens proporcje są zbliżone, 9:1.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora k.urbanski@rp.pl

Archeologia