Dlaczego sposób powoływania sędziów ma znaczenie dla obywateli?

Dlaczego sposób powoływania sędziów ma znaczenie dla obywatela? Helsińska Fundacja Praw Człowieka wyjaśnia tę sprawę tuż przed rozprawą w NSA ws. niepowołania przez Prezydenta kandydatów na stanowiska sędziowskie wskazanych przez KRS.

Publikacja: 21.11.2017 12:15

Dlaczego sposób powoływania sędziów ma znaczenie dla obywateli?

Foto: Fotorzepa, Krzysztof Skłodowski

W najbliższy czwartek, 23 listopada, przed Naczelnym Sądem Administracyjnym odbędzie się rozprawa w sprawie odmowy Prezydenta powołania wskazanych przez Krajową Radę Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziowskie. Skargi kasacyjne w tej sprawie złożyła Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Zdaniem HFPC założenie przyjęte przez WSA, że uprawnienie Prezydenta do powoływania sędziów może być wykonywane w sposób absolutnie dyskrecjonalny, jest błędne, gdyż w demokratycznym państwie prawnym działanie jakiegokolwiek organu władzy państwowej nie może być w pełni arbitralne i wolne od wszelkiej kontroli.

Dlaczego sposób powoływania sędziów ma znaczenie dla obywatela? HFPC przygotowała opracowanie, w którym  wyjaśnia, czy odmowa powołania sędziego wpływa na ochronę wolności i praw jednostki. W opracowaniu poddano analizie nie tylko tę konkretną skargę, lecz omówiono także obowiązujące przepisy prawa i uprawnienia prezydenta oraz sądów w zakresie powoływania sędziów.

Zobacz: Dlaczego sposób powoływania sędziów ma znaczenie dla obywatela? O znaczeniu postępowania w sprawie odmowy powołania sędziów przez Prezydenta

Główne wnioski z analizy HFPC:

- Niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziowska są podstawową gwarancją ochrony wolności i praw jednostki.

- Nie można mówić o istnieniu niezależnego sądownictwa, jeżeli możliwość zostania sędzią czy awansowania na stanowisko w sądzie wyższego rzędu uzależniona byłaby od uznaniowej i niepodlegającej niczyjej kontroli decyzji organu władzy wykonawczej.

- Relacja między władzą sądowniczą a pozostałymi władzami (ustawodawczą i wykonawczą) musi opierać się na zasadzie separacji.

- Dostatecznym mechanizmem zabezpieczającym możliwość „hamowania" przez Prezydenta władzy sądowniczej w celu ochrony interesu publicznego przed jej nadużyciami jest przyznanie mu kompetencji do powoływania sędziów oraz zwracania się do KRS o ponowne rozpatrzenie sprawy

- Prerogatywy Prezydenta to takie kompetencje, które może on wykonywać bez konieczności uzyskania kontrasygnaty premiera. Nie oznacza to jednak, że korzystając z nich Prezydent może działać w sposób w pełni arbitralny i wolny od wszelkiej kontroli. W państwie prawa żaden organ władzy publicznej nie może stać ponad prawem.

- Uznanie, że postanowienie Prezydenta o odmowie powołania na stanowisko sędziowskie nie podlega kontroli sądowej prowadzi do naruszenia wobec wysuniętych przez KRS kandydatów prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 Konstytucji) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

Spór o sędziów rozpoczął się w lipcu 2016 r. To wtedy prezydent Andrzej Duda wydał postanowienie, w którym odmówił powołania trzech sędziów na stanowiska w sądach wyższego szczebla oraz jednego kandydata na sędziego na pierwsze stanowisko sędziowskie. Uczynił to wbrew pozytywnym opiniom wyrażonym na temat kandydatów przez Krajową Radę Sądownictwa, bez przedstawienia żadnego uzasadnienia. Niepowołani sędziowie zaskarżyli postanowienie prezydenta do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, kwestionując jego legalność. Do postępowania przyłączyli się Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Helsińska Fundacja Praw Człowieka. WSA odrzucił jednak obie skargi 29 i 30 grudnia 2016 r., wskazując, że kompetencja Prezydenta RP do powoływania sędziów ma charakter dyskrecjonalny i nie podlega kontroli sądowej.

HFPC złożyła w lutym dwie skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zarzuciła w nich WSA naruszenie przepisów prowadzące do nieważności postępowania. Fundacji doręczono bowiem postanowienie o dopuszczeniu jej do udziału w postępowaniu 29 grudnia, a więc w dniu wydania postanowienia o odrzuceniu pierwszej skargi i na jeden dzień przed odrzuceniem drugiej. Tym samym HFPC została pozbawiona możliwości realnego uczestnictwa w postępowaniu. Fundacja podniosła także szereg innych zarzutów naruszeń przepisów prawa procesowego i materialnego.

W najbliższy czwartek, 23 listopada, przed Naczelnym Sądem Administracyjnym odbędzie się rozprawa w sprawie odmowy Prezydenta powołania wskazanych przez Krajową Radę Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziowskie. Skargi kasacyjne w tej sprawie złożyła Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Zdaniem HFPC założenie przyjęte przez WSA, że uprawnienie Prezydenta do powoływania sędziów może być wykonywane w sposób absolutnie dyskrecjonalny, jest błędne, gdyż w demokratycznym państwie prawnym działanie jakiegokolwiek organu władzy państwowej nie może być w pełni arbitralne i wolne od wszelkiej kontroli.

Pozostało 84% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów