dr Maciej J. Nowak radca prawny
Obowiązująca od 11 września 2015 r. ustawa z 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu wprowadza wiele zmian i nowych regulacji. Najważniejsze z nich odnoszą się do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Należą do nich uchwalany na szczeblu województwa audyt krajobrazowy oraz uchwalana na szczeblu gminy – uchwała reklamowa.
Audyt krajobrazowy to narzędzie ochrony krajobrazu zaplanowane w perspektywie długookresowej. Natomiast uchwała reklamowa jest fakultatywna. Dotyczy ona zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych i powinna określać ich gabaryty, standardy jakościowe, a także rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane. Od konkretnej gminy zależeć będzie, czy zostanie podjęta czy też nie. Jeśli jednak organy gminy zdecydują się na działanie w tym zakresie, muszą pamiętać, że uchwała ta:
- stanowi akt prawa miejscowego (wywołuje więc skutki powszechnie wiążące),
- musi się zawsze odnosić do obszaru całej gminy (a nie np. jak miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego tylko do jego części).
Z perspektywy gmin można wyróżnić pewne korzyści związane z podjęciem uchwały reklamowej. Po pierwsze – w sytuacji, gdy jakaś tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe zostało umieszczone na danej nieruchomości niezgodnie z przepisami zawartymi w uchwale reklamowej, można będzie podmiot, który je umieścił, obciążyć karą finansową, Po drugie – od tablic reklamowych i urządzeń reklamowych ustanowionych na terenie gminy można będzie ustanowić specjalną opłatę reklamową (określoną w art. 17a–17b ustawy o podatkach i opłatach lokalnych). Pojawi się więc w ten sposób nowy instrument fiskalny i możliwość podwyższania dochodu gminy.
Zastrzec jednak trzeba, że samo przygotowanie uchwały reklamowej nie będzie procesem zbyt łatwym. W tym miejscu skupić się można przede wszystkim na art. 37a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, określającym cechy specyficzne uchwały. I tak, w ust. 6 wskazano, że przedmiotowa uchwała może przewidywać różne regulacje dla różnych obszarów gminy, określając w sposób jednoznaczny granice tych obszarów. Ustawodawca nie przewiduje więc dodatkowych szczególnych kryteriów związanych z różnicowaniem obszarów. Oczywiście, tej swobody działania nie można nadmiernie nadużywać. Nie byłoby więc uzasadnione wprowadzanie całościowego zakazu sytuowania tablic i urządzeń reklamowych na terenie całej gminy.
Podobnie nie można różnicować w uchwale nieruchomości w ten sposób, że indywidualnie, położone obok siebie grunty podlegałyby odmiennym ograniczeniom. Wtedy właściciele tych nieruchomości mogliby zarzucać przekroczenie zasady proporcjonalności przy ograniczaniu ich prawa własności i w ten sposób podważać uchwałę reklamową. Zróżnicowanie powinno się więc odnosić do większych obszarów gminy, wyodrębnionych na podstawie bardziej skonkretyzowanych kryteriów (które mogą być związane np. z faktem, że na którymś z obszarów znajduje się krajobraz wymagający pogłębionej ochrony).
Warto też podkreślić, że w art. 37a ust. 2 wskazano, iż w przedmiotowej uchwale może być ustalony zakaz sytuowania ogrodzeń, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych, ale z wyłączeniem szyldów. Tak więc nie można wprowadzić zupełnego zakazu sytuowania szyldu na konkretnej nieruchomości. Można jednak określać ich dopuszczalną liczbę. Szyldem jest tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe informujące o działalności prowadzonej w ramach danej nieruchomości. Tak więc właściciele nieruchomości zawsze będą mieli prawo umieszczania na nieruchomościach takich szyldów (czasem tylko w ograniczonym zakresie). Natomiast gmina może zabronić im sytuowania innych obiektów reklamowych, niezwiązanych z ich działalnością.
Osobna kwestia to określenie w uchwale reklamowej terminu na dostosowanie istniejących w dniu wejścia w życie uchwały tablic reklamowych i urządzeń reklamowych. Termin na dostosowanie nie może być krótszy niż 12 miesięcy. Jeżeli tablice reklamowe i urządzenia reklamowe nie będą trwale związane z gruntem – będą stanowiły obiekty małej architektury. W takim wypadku w uchwale reklamowej będzie istniała możliwość wyodrębnienia ich, jako niewymagających dostosowania do wprowadzanych rygorów. Może to więc wyglądać w ten sposób, że na danym obszarze gminy wprowadza się w uchwale określone ograniczenia i zakazy i jednocześnie wskazuje, do jakich rodzajów obiektów małej architektury ograniczenia te i zakazy nie znajdują zastosowania. Trzeba jednak określić je rodzajowo, a nie indywidualnie.
W praktyce mogą w różnych gminach występować zróżnicowane koncepcje dopuszczalnych możliwych ograniczeń wprowadzanych dla tablic i urządzeń reklamowych. Są one w pełni możliwe do realizacji. Trzeba jednak pamiętać o tym, aby przypadkiem nie naruszyć wskazanych powyżej zasad. Jak już wspomniano, uchwała reklamowa stanowi akt prawa miejscowego, także będzie można ją kwestionować przed sądem administracyjnym.
