Od 1 stycznia 2016 r. ma wejść w życie nowa ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Uchwalił ją Sejm 5 sierpnia 2015 r., a prezydent podpisał we wrześniu. Nietrudno się domyślić, i nikt tego nie kryje, że pod hasłami „poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałania nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych i zapewnienia prowadzenia gospodarstw rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach" ustawa ma utrudnić kupowanie polskich gruntów rolnych cudzoziemcom.
Teraz jeszcze obowiązują ustalone w traktacie akcesyjnym okresy przejściowe w nabywaniu nieruchomości rolnych i leśnych. Od 1 maja 2016 r. cudzoziemcy mogliby nabywać je bez uzyskiwania pozwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Tymczasem nowe rozwiązania ograniczają możliwość nabycia gruntu rolnego (w rozumieniu art. 461 k.c.), wprowadzając prawo pierwokupu nie tylko dla dzierżawców, lecz także dla osobiście prowadzących gospodarstwo rolników indywidualnych będących właścicielami gruntów rolnych graniczących ze sprzedawaną nieruchomością (art. 9 ust. 2 nowej ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego).
Potencjalny nabywca ma zatem szansę stać się ich właścicielem dopiero wówczas, gdy żaden z sąsiadów rolników indywidualnych nie skorzysta z przysługującego mu prawa pierwokupu. Na pierwszy rzut oka ustawa utrudnia nabycie nieruchomości rolnej każdemu, niezależnie od tego, czy jest to Polak czy obcokrajowiec. Skąd zatem podejrzenie dyskryminacji cudzoziemców? Otóż art. 18 ust. 1 traktatu o funkcjonowaniu UE zakazuje nie tylko bezpośrednich, ale również pośrednich form dyskryminacji. Nie do pogodzenia z wyrażoną w nim zasadą równouprawnienia są zatem regulacje, które – choć posługują się innymi niż obywatelstwo kryteriami – prowadzą w rzeczywistości do takiego samego rezultatu, jak gdyby użyto kryterium przynależności państwowej (zob. wyroki TS UE z 13 kwietnia 2010 r. w sprawie C-73/08 Bressol i z 18 lipca 2007 r. w sprawie C-212/05 Hartmann).
Chodzi zatem o sytuacje, gdy pozornie neutralne kryterium działa przeważnie na niekorzyść obywateli innych państw członkowskich (zob. dwa wcześniej wymienione wyroki oraz wyrok TS UE z 30 listopada 2000 r. w sprawie C-195/98 Österreichischer Gewerkschaftsbund).
