Pan Krzysztof Szczucki napisał bardzo ciekawy artykuł pt. „Trybunał orzeka na podstawie traktatów" („Rzeczpospolita" z 10 lipca 2018 r.). Zawiera on jednak błąd. Wskazano w nim, że procedura dotycząca naruszenia praworządności ma podstawę w art. 7 traktatu o funkcjonowaniu UE (dalej TFUE) zamiast traktatu o UE (dalej TUE). Nie jest także precyzyjne stwierdzenie, że możliwość zastosowania przewidzianych w nim sankcji zależy od decyzji Rady Europejskiej.
Art. 7 ust. 1 TUE dotyczy stwierdzenia przez Radę (UE) większością 4/5 swych członków istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wartości wskazanych w art. 2 TUE. Stwierdzenie to może nastąpić po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane państwo członkowskie. Wszczęcie procedury następuje na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej. Na podstawie zaś art. 7 ust. 2 TUE Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu państwa członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to państwo wartości, o których mowa w art. 2 TUE. Po takim stwierdzeniu Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania traktatów dla tego państwa, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu w Radzie. Rada może zdecydować o zmianie lub uchyleniu zastosowanych środków w razie zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.
Różne mechanizmy
Procedura z art. 7 jest dwuetapowa. Można tu wyróżnić mechanizm prewencyjny (ostrzegawczy) – art. 7 ust. 1 oraz sankcyjny, który także składa się z dwóch etapów. Jest to postępowanie przed Radą Europejską (art. 7 ust. 2), a następnie przed Radą (UE – art. 7 ust. 3). Konkretną decyzję (uchwałę) o zastosowaniu przewidzianych w art. 7 ust. 3 TUE sankcji może zatem podjąć tylko Rada (Unii Europejskiej), a nie Rada Europejska. Taka decyzja musi być poprzedzona uchwałą Rady Europejskiej stwierdzającą poważne i stałe naruszenie przez państwo określonych wartości.
Dodać należy, że zgodnie z art. 269 TFUE Trybunał Sprawiedliwości (dalej TS) jest właściwy do orzekania w sprawie legalności aktu przyjętego przez Radę Europejską lub Radę zgodnie z art. 7 TUE. Wniosek taki może złożyć wyłącznie państwo członkowskie, którego dotyczy stwierdzenie Rady Europejskiej lub Rady, oraz wyłącznie w odniesieniu do przestrzegania postanowień czysto proceduralnych przewidzianych w art. 7. Wniosek musi być złożony w ciągu miesiąca od daty stwierdzenia. TS orzeka też w ciągu miesiąca od daty wniosku.
Procedura z art. 7 TUE ma zatem charakter polityczny. W istocie decyzję podejmują państwa członkowskie w ramach Rady i Rady Europejskiej. Kompetencja TS została w tym przypadku ograniczona jedynie do kontroli proceduralnej (formalnej).
