Rzecznik Praw Obywatelskich napisał w tej sprawie do Przewodniczącego Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP. To kolejne wystąpienie w sprawie zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które pobierały dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę. Do Biura RPO wciąż bowiem wpływają skargi dotyczące zmienionych 1 stycznia 2013 r. zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej takim osobom, które pobierały dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę. Autorkami większości skarg są kobiety rocznika 1953.
Kwestionowane przez skarżących przepisy nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw przewidują pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury powszechnej o kwoty wcześniej pobranych emerytur, przyznanych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Zgodnie bowiem z dodanym z art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej lub art. 88 ustawy – Karta Nauczyciela podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.
- W odniesieniu do kobiet z rocznika 1953 mamy do czynienia z brakiem należytej realizacji uprawnień nabytych na podstawie poprzednich przepisów. Kobiety te zostały bowiem narażone na prawne skutki, których nie mogły przewidzieć w momencie podejmowania decyzji o skorzystaniu z prawa do wcześniejszej emerytury. Rozważania te można odnieść również do innych grup ubezpieczonych znajdujących się w analogicznej sytuacji, ale również do tych, którzy prawo do emerytury powszechnej nabyli przed wejściem w życie kwestionowanej nowelizacji - uważa RPO.
Dodał, że orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest korzystne dla tej ostatniej ubezpieczonych. W uchwale z dnia 19 października 2017 r., III UZP 2017, Sąd Najwyższy uznał, że ochronie konstytucyjnej podlega nabyte niezrealizowane prawo do emerytury ( obejmujące warunki nabycia tego prawa: wiek, staż itp.) od momentu jego nabycia z mocy prawa, natomiast prawo do emerytury w określonej wysokości powstaje dopiero w momencie ustalenia tej wysokości w związku ze złożeniem przez osobę uprawnioną stosownego wniosku (prawo nabyte realizowane). Dopiero więc rozpoczęcie wypłaty świadczeń wywołuje konieczność ochrony ich ekonomicznej wartości
- Oznacza to, że wniosek emerytalny stanowi warunek sine qua non dopełnienia, urzeczywistnienia i konkretyzacji przysługującej z mocy prawa emerytury. Rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego, tj. aktualnego w dacie złożenia wniosku, o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej. Inaczej rzecz ujmując, prawem nabytym jest prawo do emerytury po spełnieniu warunków ustawowych (art. 100 ustawy emerytalnej), a nie prawo do emerytur y w określonej wysokości, która może być wyliczona dopiero wówczas, gdy ubezpieczony złoży wniosek o wypłatę tego świadczenia - wskazuje Rzecznik.
