Klienci instytucji finansowych powinni wykazać się dużą czujnością, składając oświadczenia na potrzeby FATCA. Konsekwencje złożenia oświadczenia niezgodnego z prawdą lub jego braku mogą być bardzo poważne

Czym właściwie jest FATCA?

28 marca 2010 r. w Stanach Zjednoczonych została przyjęta ustawa o ujawnianiu informacji o rachunkach zagranicznych dla celów podatkowych (Foreign Account Tax Compliance Act – FATCA). Nakłada ona obowiązki nie tylko na instytucje finansowe, ale również na ich klientów zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych posiadających rachunki finansowe (rachunki bankowe, maklerskie, rejestry TFI oraz inne). Podmioty takie zobowiązane zostały do składania oświadczeń w celu określenia swojego statusu na potrzeby FATCA.

Jaki jest cel regulacji FATCA?

Intencją FATCA jest zapobieganie wykorzystywaniu przez amerykańskich podatników zagranicznych instytucji finansowych w celu ukrywania dochodów lub tworzenia struktur agresywnego planowania podatkowego. W ramach wprowadzenia postanowień FATCA Polska zawarła z rządem Stanów Zjednoczonych umowę w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (IGA – Inter-governmental agreement).

Umowa ta została wprowadzona do polskiego porządku prawnego przez przyjęcie ustawy o wykonywaniu umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA, która weszła w życie 1 grudnia 2015 r. Wprowadzono wymóg przekazywania przez polskie instytucje finansowe informacji o prowadzonych przez nie amerykańskich rachunkach za pośrednictwem polskich organów podatkowych.

Obowiązki polskich instytucji

Głównymi obowiązkami wynikającymi z FATCA dla instytucji finansowych są: identyfikowanie wśród klientów tzw. osób amerykańskich, które są objęte obowiązkiem deklarowania dochodów/dokonywania rozliczeń podatkowych w USA, coroczne przekazywanie informacji o rachunkach tzw. osób amerykańskich do krajowych organów podatkowych, które następnie przekazują informacje dotyczące określonych kategorii klientów do administracji podatkowej USA.

Obowiązki klientów instytucji finansowych wynikające z FATCA sprowadzają się do przekazania informacji i dokumentów wymaganych do poprawnego określenia swojego statusu na potrzeby FATCA. Każda instytucja finansowa raportująca na potrzeby FATCA samodzielnie decyduje o formach pozyskiwania od klientów informacji niezbędnych do określenia ich statusu FATCA, tj. instytucje finansowe mogą wymagać od swoich klientów informacji na specjalnie przygotowanych formularzach lub też skorzystać z formularzy przygotowanych przez administrację podatkową USA (formularzy W-8 oraz W-9).

W czym tkwi problem

Określenie przez klienta instytucji finansowej statusu na potrzeby FATCA może być w praktyce skomplikowanym procesem. W szczególności w przypadku klienta instytucjonalnego wiąże się to z koniecznością analizy zarówno przedmiotu prowadzonej działalności w kontekście regulacji FATCA, jak i struktury właścicielskiej. Co szczególnie istotne – pojęcia użyte w treści oświadczeń stosowanych przez instytucje finansowe na potrzeby FATCA nie są precyzyjnie uregulowane, zawierają sformułowania o charakterze otwartym, co oznacza niejednokrotnie konieczność dokonania analizy bezpośrednich i pośrednich powiązań kapitałowych na kilku płaszczyznach.

Oświadczeń na potrzeby FATCA mogą żądać również zagraniczne instytucje finansowe – jeśli polski podmiot (rezydent podatkowy) ma rachunek w takiej instytucji. W takim przypadku określenie swojego statusu na potrzeby FATCA może się okazać szczególnie trudne w związku z różnicami w implementacji FATCA w różnych krajach.

Największe kontrowersje budzą konsekwencje niezłożenia przez klienta instytucji finansowej oświadczenia na potrzeby FATCA lub też złożenie oświadczenia zawierającego dane nieprawdziwe.

Niezłożenie oświadczenia na potrzeby FATCA do grudnia 2016 r. będzie się wiązało z obowiązkiem dokonania blokady rachunku polegającej na uniemożliwieniu dysponowania i korzystania z wartości majątkowych na nim zgromadzonych. Powyższe przepisy oznaczają, że w grudniu 2016 r. nastąpi blokada rachunków osób, które nie dopełniły wymaganych formalności.

Co jednak szczególnie kontrowersyjne, konsekwencje złożenia oświadczenia niezgodnego z prawdą są dla posiadacza rachunku bardzo poważne, ponieważ mogą się wiązać również z odpowiedzialnością karną.

Uwaga rzecznika

Powyższe kwestie zwróciły uwagę rzecznika praw obywatelskich, który wystąpił do ministra finansów o zajęcie stanowiska w sprawie oświadczeń posiadaczy rachunków finansowych, składanych w związku z wypełnianiem obowiązków w zakresie wdrażania ustawodawstwa FATCA. Trudno nie zgodzić się z wątpliwościami rzecznika w przedmiotowym zakresie, w sytuacji gdy podmioty zobowiązane do składania oświadczeń na potrzeby FATCA są w praktyce zobligowane do stosowania oraz interpretowania pojęć i definicji trudnych w odbiorze, których nie są w wystarczającym stopniu świadome.

Jak wynika z powyższego, regulacje FATCA, których celem była walka z nadużyciami podatkowymi, budzą wiele wątpliwości nie tylko praktycznych, ale także interpretacyjnych.

W najbliższym czasie na klientów instytucji finansowych nałożone zostaną obowiązki związane z określeniem swojego statusu na potrzeby tzw. CRS (ang. Common Reporting Standard), czyli standardu automatycznej wymiany informacji o rachunkach finansowych rezydentów państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – czyli odrębnego systemu wymiany informacji, niezależnego od FATCA, budowanego w wymiarze europejskim.

Świadoma realizacja obowiązków wynikających z FATCA ma istotne znaczenie z uwagi na dosyć restrykcyjne konsekwencje niezłożenia lub złożenia niepoprawnego oświadczenia FATCA.

Szczególną staranność przy składaniu oświadczeń powinni przede wszystkim wykazać klienci instytucjonalni oraz podmioty posiadające aktywa w zagranicznych instytucjach finansowych – tu wątpliwości związanych z FATCA pojawia się najwięcej.

Jacek Łabanowski, starszy menedżer; Michał Osowski, starszy konsultant

Zespół Business Tax Advisory w Dziale Doradztwa Podatkowego EY