Społeczeństwo polskie szybko się starzeje. W latach 1989–2016 liczba osób starszych wzrosła o prawie 3,7 mln. Największy wzrost – o ponad 0,9 mln – odnotowano dla grupy 60–64-latków.
Jeżeli prognozy demograficzne się nie zmienią, to zdaniem GUS do 2050 roku nawet ponad 40 proc. Polaków będzie miało powyżej 60 lat, z czego osoby powyżej 65. roku życia będą stanowiły już jedna trzecią całej populacji kraju.
Opieka w instytucjach
Jak wynika z raportu Związków Banków Polskich, „seniorzy są aktywną i ambitną grupą – 12 proc. osób po 60. roku życia pracuje, a na rekreację i kulturę wydają średnio tyle samo, co na zdrowie (po 9 proc. całkowitych wydatków)". Z drugiej jednak strony ok. 2 mln osób starszych wymaga pielęgnacji czy stałej opieki. Tak jak będzie wzrastać liczba seniorów, tak też będzie rósł odsetek osób niesamodzielnych. I co się w tym wiąże – także będzie rosło zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze, zarówno doraźne, jak i stałe.
Według GUS na koniec 2018 roku w Polsce działało 1831 placówek opiekuńczych. Było w nich 118,9 tys. miejsc. – W porównaniu z 2017 rokiem liczba zakładów stacjonarnych pomocy społecznej zwiększyła się o 6,3 proc., liczba miejsc w tych zakładach o 2,4 proc., a mieszkańców o 3,5 proc – podaje urząd.
Tylko na Śląsku jest 105 domów pomocy społecznej, posiadających 9003 miejsc, z tego 89 ponadgminnych, prowadzonych przez powiat, miasto na prawach powiatu, lub na ich zlecenie z 8182 miejscami, kolejne dziewięć prowadzą gminy. Jest w nich 471 miejsc, a w siedmiu komercyjnych – 350. Poza tym jest 90 placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
Z kolei na terenie województwa kujawsko-pomorskiego funkcjonuje 50 domów pomocy społecznej, w tym trzy prywatne oraz 20 placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. – Wszystkie placówki zapewniające całodobową opiekę są jednostkami komercyjnymi– tłumaczy Adrian Mól, rzecznik wojewody kujawsko-pomorskiego.
W domach pomocy społecznej na terenie województwa do dyspozycji pozostaje 4020 miejsc w domach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz 138 miejsc w domach prywatnych. W 20 placówkach całodobowej opieki jest 538 miejsc.
Więcej potrzebujących
Na miejsce w samorządowym domu opieki społecznej czeka się kilka miesięcy. Alternatywą mogą być placówki komercyjne prowadzone przez prywatne podmioty, stowarzyszenia, instytucje religijne.
W Polsce powstaje też coraz więcej prywatnych domów opieki. Niestety, nie wszystkie posiadają wymagane zezwolenie. Według danych Najwyższej Izby Kontroli, w latach 2011–2014 na 150 mazowieckich placówek oferujących opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i w podeszłym wieku, tylko niespełna 90 posiadało zezwolenie wojewody i wpis do odpowiedniego rejestru (dostępny na stronie www.rpwdl.csioz.gov.pl).
Taki wpis pozwala urzędnikom wojewody na kontrolowanie takich placówek. – A kontrole w domach pomocy społecz- nej i placówkach zapew- niających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku mają charakter kompleksowy – mówi Alina Kucharzewska, rzeczniczka wojewody śląskiego.
Do połowy listopada tego roku na Śląsku przeprowadzono jedną kontrolę kompleksową, 13 problemowych, jedną sprawdzającą oraz 18 kontroli doraźnych. – Zalecenia pokontrolne zostały wydane jednemu domowi pomocy społecznej i jednej placówce całodobowej opieki – mówi Alina Kucharzewska.
– W tym roku przeprowadziliśmy cztery kontrole planowe w domach pomocy społecznej oraz 13 kontroli doraźnych. Nałożono dwie kary finansowe na prywatne domy pomocy społecznej, które nie spełniały standardu i nie zrealizowały zaleceń pokontrolnych w powyższym zakresie – mówi z kolei Adrian Mól.
Kujawsko-Pomorski UW wydał sześć decyzji o karach finansowych za prowadzenie placówek bez wymaganego zezwolenia na łączną kwotę 110 tys. zł. – Aktualnie prowadzone są dwie kontrole w placówkach działających bez zezwoleń, na które również zostaną nałożone kary finansowe – mówi rzecznik.
Skrojony pod seniora
Eksperci z firmy Orpea Polska, posiadającej sieć takich domów w Polsce, przyznają, że prywatne ośrodki opieki prześcigają się w ofercie atrakcyjnych aktywności dla seniorów (koncerty, występy artystyczne). – Ale trzeba jednak pamiętać, że najważniejsza jest organizacja opieki, leczenia i zajęć terapeutycznych. Odpowiedni poziom może zagwarantować profesjonalny zespół lekarzy, fizjoterapeutów, pielęgniarek i opiekunek, którzy odbywają regularne szkolenia i których praca jest dobrze skoordynowana – tłumaczą specjaliści.
Zaplanowanie opieki powinno się rozpocząć od zdiagnozowania stanu zdrowia seniora, na co składa się m.in. ocena ryzyka związanego ze stanem odżywienia, ocena ryzyka upadku czy powstania odleżyn. Weryfikując organizację opieki nad osobą starszą warto zapytać: czy opieka pielęgniarek i opiekunek jest sprawowana przez całą dobę? Jak często w placówce jest obecny lekarz? Czy możliwe są codzienne wizyty rodziny?
Indywidualne potrzeby seniora może zabezpieczyć tylko odpowiednio przygotowany dom opieki, dlatego dokonując wyboru, trzeba zwrócić uwagę na przystosowanie budynku do szczególnych wymagań osób starszych i niepełnosprawnych, takie jak brak barier architektonicznych, winda, przestrzeń do wspólnego przebywania, a także aranżacja pokoi – możliwość wstawienia ulubionego fotela czy biurka mają często większe znaczenie niż inne wygody.
Eksperci przypominają, że dużym problemem osób starszych jest niedożywienie, dlatego ważne jest, by sprawdzić, w jaki sposób dom opieki planuje posiłki oraz czy jest w stanie dostosować dietę do stanu podopiecznego np. żywienie dojelitowe, dieta dla cukrzyków itp.
Przy wyborze domu opieki ważne jest też, sprawdzenie możliwości odwiedzin mieszkających tam osób i stałego dostępu do informacji o stanie zdrowia bliskiego. – Wiedza o tym, jak funkcjonuje dom opieki, jak organizuje opiekę, terapię i inne aktywności, zmniejsza stres związany z pobytem bliskiej osoby w tym swoistym „drugim domu" – podkreślają eksperci. Dodają, że jest to ważne, zwłaszcza dla ich bliskich, którzy nie mogąc sprostać potrzebom niesamodzielnych starszych przez całą dobę i decydują się powierzyć pod opiekę placówki, a to powoduje u nich poczucie winy czy wyrzuty sumienia.
