Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych wśród ludzi („ustawa"), pracownicy podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, mogą być skierowani do pracy przy zwalczaniu epidemii. Skierowanie może też objąć inne osoby, jeżeli jest to uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii.
Wyłączenia od możliwości skierowania gdy praca niesie ryzyko zakażenia
Jeżeli praca przy zwalczaniu epidemii niesie ryzyko zakażenia, w myśl art. 47 ust. 3 ustawy skierowaniu do pracy nie podlegają:
- osoby, które nie ukończyły 18 lat bądź ukończyły 60 lat,
- kobiety w ciąży,
- osoby samotnie wychowujące dziecko w wieku do 18 lat,
- osoby wychowujące dziecko w wieku do 14 lat,
- osoby wychowujące dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego,
- osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy,
- inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi,
- osoby wskazane w przepisach odrębnych (art. 2 ustawy z 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe) zajmujące kierownicze stanowiska państwowe oraz posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej.
W przypadku wychowywania dziecka w wieku powyżej 14 lat przez dwoje osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do pracy przy epidemii może zostać skierowana wyłącznie jedna z nich (art. 47 ust. 3a ustawy).
Czytaj także:
Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii następuje w drodze decyzji, którą wydaje albo właściwy wojewoda (przy skierowaniu na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona) albo minister właściwy ds. zdrowia (w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa).
Decyzja stwarza obowiązek pracy przez okres do trzech miesięcy w podmiocie leczniczym lub w innej jednostce organizacyjnej w niej wskazanych, może być przekazywana w każdy możliwy sposób zapewniający dotarcie do adresata, w tym ustnie. Decyzja przekazana w sposób inny niż na piśmie jest następnie doręczana na piśmie po ustaniu przyczyn uniemożliwiających jej doręczenie w ten sposób (art. 47 ust. 7 i ust. 6a pkt 1 i pkt 3 ustawy).
Od decyzji wojewody można odwołać się do ministra właściwego ds. zdrowia (art. 47 ust. 5 ustawy). A w przypadku decyzji wydanej przez ministra można zwrócić się do tego organu o ponowne rozpatrzenie sprawy, zgodnie z art. 127 par. 3 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Przy czym wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji (art. 47 ust. 6 ustawy).
Brak konieczności uzasadnienia i postępowanie wyjaśniające poprzedzające wydanie decyzji
Zgodnie z art. 47 ust. 6a pkt 2 ustawy, decyzje o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii nie wymagają uzasadnienia. Jest to przepis szczególny w stosunku do art. 107 par. 1 pkt 6 k.p.a., który wymienia uzasadnienie faktyczne i prawne jako jeden z obligatoryjnych elementów decyzji administracyjnej.
Należy jednak podkreślić, że art. 47 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie przewiduje innych wyjątków, które pozwalałyby organom na odstąpienie od stosowania innych reguł proceduralnych przewidzianych w k.p.a. Tak więc sam brak obowiązku uzasadnienia decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii nie usuwa obowiązku przestrzegania przy jej wydaniu m.in. zasady działania organów administracji publicznej na podstawie prawa (art. 6 k.p.a.), ani też nie zwalnia organów administracji publicznej ze stosowania art. 7 i art. 77 par. 1 k.p.a., które nakładają na organ obowiązek podjęcia, także z urzędu, wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, a także wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego.
Przed wydaniem decyzji na podstawie art. 47 ustawy, powinno zatem zostać zbadane, czy spełnione zostały zarówno przesłanki pozytywne jej wydania wymienione w ust. 1 tego artykułu (np. czy osoba mająca zostać skierowana jest pracownikiem podmiotu leczniczego, wykonuje zawód medyczny etc.), jak i przesłanki negatywne, o których mowa w ust. 3 (np. czy nie jest w ciąży, nie ukończyła 60 lat, nie ma orzeczonej choroby przewlekłej etc.). Wydanie decyzji bez zbadania istnienia powyższych przesłanek skutkować może uchyleniem decyzji przez organ odwoławczy.
Organ skieruje wezwanie na podstawie art. 50 par. 1 i 55 par. 1 k.p.a.
Pomocne przy wykonywaniu powyższych obowiązków mogą być imienne listy osób, które mogą zostać skierowane do działań służących ochronie zdrowia publicznego przed zakażeniami i chorobami zakaźnymi. Listy te stanowią część wojewódzkich planów działania na wypadek wystąpienia epidemii, sporządzanych przez wojewodów w celu zapewnienia skuteczności działań służących ochronie zdrowia publicznego przed zakażeniami i chorobami zakaźnymi, na podstawie art. 44 ustawy.
Przygotowuje się je i aktualizuje w oparciu o dane uzyskane z jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów leczniczych i innych dysponentów obiektów użyteczności publicznej (art. 44 ust. 3 ustawy). Jednocześnie, same listy mogą okazać się niewystarczające z punktu widzenia spoczywającego na organie obowiązku dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, tym bardziej, że nie zawierają one wszystkich niezbędnych danych, pozwalających na ustalenie podstaw do wydania w danym przypadku decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii. Zgodnie z art. 44 ust. 7 ustawy, listy te zawierają jedynie następujące dane:
- imię i nazwisko,
- wykonywany zawód, datę urodzenia,
- numer PESEL, a w przypadku gdy osobie nie nadano tego numeru – serię i numer paszportu albo numer identyfikacyjny innego dokumentu, na podstawie którego jest możliwe ustalenie danych osobowych,
- płeć i
- adres miejsca zamieszkania.
Nie ma w nich zatem informacji o byciu w ciąży, samotnym wychowywaniu dziecka czy chorobie przewlekłej, które to okoliczności (między innymi) jak wyżej wskazano, wyłączają od możliwości skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii gdy praca ta niesie zagrożenie. Tym bardziej, że niektóre wyłączenia od wydania decyzji o skierowaniu do pracy niosącej ryzyko przy zwalczaniu epidemii wprowadzone zostały dopiero ostatnio, z dniem 1 kwietnia 2020 roku, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Wydaje się zatem, że organ przed wydaniem decyzji na podstawie art. 47 ustawy, może i powinien najpierw wezwać stronę do złożenia stosownych wyjaśnień w oparciu o art. 50 par. 1 k.p.a., zwłaszcza, że art. 55 par. 1 k.p.a. w sprawach niecierpiących zwłoki umożliwia dokonanie wezwania również telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności. W ten sposób zgromadzony zostanie materiał dowodowy, pozwalający na ocenę, czy w przypadku danej osoby rzeczywiście istnieją podstawy do wydania decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii, co pozwoli na uniknięcie uchylenia decyzji w wyniku wniesienia środka odwoławczego.
Podstawa prawna: Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. DzU 2019, poz. 1239 ze zm.)
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2020, poz. 256)
Ustawa z 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (DzU z 2020, poz. 567 ze zm.)
Anna Jargut - Radca Prawny Kancelaria Kochański i Partnerzy
