Wenecja 2018: Hollywoodzki gwiazdor na Księżycu

Barbara Hollender z Wenecji

O takim filmie na inaugurację marzy każdy dyrektor festiwalu. Oparta na faktach historia lądowania na Księżycu, zakończonego pamiętnymi słowami Neila Armstronga „To mały krok człowieka, ale wielki ludzkości".

Za kamerą 33-letni Damien Chazelle, którego debiutancki„Whiplash" zdobył trzy Oscary, a drugi film „La La Land" – sześć, w tym dla najlepszego reżysera. Na ekranie – w roli tytułowej Ryan Gosling, jedna z największych gwiazd Hollywoodu. I jeszcze scenarzysta Josh Singer, też laureat Oscara, współautor „Spotlight". Jest więc i gwiazdorsko, i młodo, i interesująco.

Relację z lądowania na Księżycu oglądało 21 lipca 1969 roku 400 mln ludzi. Czarno-białe, rozedrgane zdjęcia z telewizora. Euforia: pierwszy człowiek na Księżycu, ale też wielka niewiadoma. Czy można to doświadczenie przeżyć? Wrócić na Ziemię? Jak zareaguje na nie organizm?

Kino akcji

– Zanim zacząłem pracować nad „Pierwszym człowiekiem", wyczyn NASA i Neila Armstronga wydawał mi się fantastycznym sukcesem i legendą – mówi Damien Chazelle. – Moje pokolenie z dumą oglądało zdjęcia amerykańskiej flagi powiewającej na skalistej skorupie. Potem zorientowałem się, jak niewiele zostało po tym zdarzeniu dokumentów. Dostrzegłem też szaleństwo i niebezpieczeństwa, jakie się za nim kryły. Dotarło też do mnie, jak wysoką cenę ci ludzie musieli zapłacić.

Scenarzysta Josh Singer przyznaje, że zarówno producenci, jak i reżyser od początku podkreślali, iż „Pierwszy człowiek" ma być mocnym kinem akcji. Rzeczywiście „First Man" trzyma w napięciu. Chazelle, dotąd opowiadający o sile sztuki, zrobił film, w którym efekty specjalne grają rolę pierwszoplanową. Ale podczas lotów w przestrzeni kosmicznej, awarii rakiet, wchodzenia w inną atmosferę, gdy wszystko na ekranie drży i huczy, największe wrażenie robią oczy Ryana Goslinga.

Chazelle podkreśla bowiem, że bardziej od Księżyca interesował go w gruncie rzeczy człowiek.

– Jestem facetem, który z pewnym niepokojem wsiada do samolotu – mówi. – Zacząłem się więc zastanawiać, jaką osobowość musi mieć ktoś, kto decyduje się polecieć tam, gdzie nikt nie był. Próbowałem pojąć, co popchnęło Armstronga ku nieznanym przestrzeniom, kryjącym niezgłębione tajemnice i niebezpieczeństwa. Zrozumieć, co czuł – minuta po minucie, oddech po oddechu. Starałem się wejść w jego życie prywatne. Wiedziałem, że ten film musi się toczyć między Księżycem a kuchennym zlewem, między niepoznanymi przez człowieka światami a zwykłą codziennością. I że najważniejsza w tej opowieści będzie prawda.

W „Pierwszym człowieku" stale się te dwa plany przeplatają. Widz niczego nie dowiaduje się o dzieciństwie Neila Armstronga, o jego muzycznych pasjach, udziale w wojnie w Korei, gdzie jako pilot cudem uszedł śmierci, gdy został zestrzelony jego samolot.

Rodzinne tragedie

Chazelle zaczyna opowiadać jego historię w 1961 roku, gdy po śmierci małej córeczki zgłasza się do programu Gemini. Na pytanie jednego z członków komisji, czy osobista tragedia nie wpływa na jego zachowania, odpowiada: „Było bezcelowe odpowiedzieć, że nie". Film konsekwentnie potem ten wątek prowadzi, ale też pokazuje codzienność ludzi, którzy, biorąc udział w programie kosmicznym, co jakiś czas muszą żegnać na zawsze współpracowników i przyjaciół, ginących za sterami samolotów i rakiet.

Chazelle opowiada o żonie Armstronga, która zmusza męża, by przed startem Apollo 11 dwóm małym synom powiedział prawdę: że może z wyprawy na Księżyc nie wrócić.

Są w „Pierwszym człowieku" pytania o cenę popychania naprzód wiedzy o kosmosie. O ambicje polityczne, które leżą u podstaw takich programów, o koszty finansowe, jakie musi ponosić społeczeństwo, a wreszcie o koszty życiowe i psychiczne tych, którzy w tych przedsięwzięciach biorą udział.

Poprawność i bunt

Film nie daje na te pytania odpowiedzi. Musi je znaleźć każdy widz. Zastanawiam się tylko dlaczego ten film, który ma teoretycznie wszystkie atuty, jednak mnie nie porwał. I myślę, że chyba mniej jest w „Pierwszym człowieku" szaleństwa, młodości i buntu z „Whiplash" czy nawet z „La La Land", a więcej poprawności Hollywoodu. Szkoda.

Choć przecież młodość nie jest kwestią wieku. Wciąż zachowuje ją 81-letnia Vanessa Redgrave, uhonorowana przez festiwal Złotym Lwem za całokształt twórczości. Wspaniała aktorka teatralna i filmowa, która ma sześć nominacji do Oscara i statuetkę za rolę w „Julii". Dwukrotnie też dostała nagrodę aktorską w Cannes.

Zawsze była osobą niezależną. W jej życiu sztuka przeplatała się z polityką. Był nawet czas, gdy dla polityki ryzykowała aktorstwo.