Jak żyli praprzodkowie człowieka?

Praprzodkowie byli wyprostowani tak jak my. Już półtora miliona lat temu współpracowali ze sobą.

Aktualizacja: 19.07.2016 21:11 Publikacja: 18.07.2016 18:11

Homo erectus półtora miliona lat temu maszerował tak jak my, cały czas na dwóch nogach

Homo erectus półtora miliona lat temu maszerował tak jak my, cały czas na dwóch nogach

Foto: 123RF

Świadczą o tym ślady stóp, które zachowały się w warstwach skamieniałego piasku na stromych brzegach stanowiska Rutgers Koobi Fora Field po wschodniej stronie Jeziora Turkana (nazywanego też Jeziorem Rudolfa) w Kenii. Na stanowisku tym ślady stóp odkryto już w 2009 r. W trzech warstewkach sprzed 1,5 mln lat przetrwało ok. 20 śladów.

Wśród nich wyróżniono osoby dorosłe i jedno dziecko. We wszystkich odciskach duży paluch jest równoległy do pozostałych palców, przeciwnie niż u małp człekokształtnych, w których jest odsunięty, co ułatwia wspinaczkę po drzewach. Wszystkie odbite ślady są głębokie, co oznacza, że cały ciężar ciała spoczywał na dwóch kończynach. Ślady te wstępnie przypisano wówczas Homo erectus.

Jednak śladów było za mało, aby wyciągać daleko idące wnioski. Dlatego kontynuowano poszukiwania w tym regionie. Jak się okazało – z powodzeniem. W okolicy stanowiska Rutgers Koobi Fora Field badacze natrafili na kolejnych pięć skupisk odcisków stóp w warstwach sprzed półtora miliona lat – w sumie 97 odcisków co najmniej 20 osobników Homo erectus. Zespołem naukowców kieruje prof. Matthew Bennett z Bournemouth University w Wielkiej Brytanii. Wiadomość o tym zamieszcza pismo „Nature".

Szczegółowa analiza wykazała, że ślady co najmniej jednej osoby niczym nie różnią się od odcisków, jakie pozostawiają bose stopy współczesnych ludzi. Na tej podstawie badacze wnioskują, że Homo erectus miał stopy, których anatomia i funkcjonowanie były takie jak u gatunku Homo sapiens. Charakterystyka odkrytych śladów wskazuje, że pozostawiła je grupa dorosłych osobników płci męskiej. Praludzie ci przemieszczali się razem w grupie, co dowodzi ich umiejętności współpracy.

Dotychczas przyjmowano w antropologii, że – poza cechami anatomicznymi – podstawową cechą różniącą Homo sapiens od innych naczelnych jest właśnie umiejętność współpracy. W tym przypadku współpraca ta, zdaniem badaczy, miała miejsce już półtora miliona lat temu.

Pochodzenie dwunożności człowieka stanowi przedmiot dyskusji naukowych od kilku dekad. Podręczniki prehistorii nie podają w sposób niepodważalny, kiedy i dlaczego praludzie zaczęli chodzić na dwóch nogach. Badacze podkreślali korzyści wynikające z postawy dwunożnej – na przykład większy zasięg obserwacji, uwolnione ręce. Ale dociekania te – czy dwunożność była początkowo tylko okazjonalna, czy od razu pełna – nie były poparte dowodami. Teraz sytuacja się zmienia.

– Skamieniałe odciski stóp to wielka rzadkość. Kości stóp są drobne, drapieżniki pożerają je z łatwością. A skoro ich nie ma, nie można wnioskować o mięśniach, dla których stanowią zaczepy. Tym razem mamy podstawy, aby dokonać realistycznej rekonstrukcji stóp praludzi – podkreśla prof. Matthew Bennett.

Odciski stóp Homo erectus, ale młodsze, sprzed 800 tys. lat, odkryto także w Erytrei. Miejsce to leżało nad brzegiem jeziora; zaraz po przejściu Homo erectus ślady wypełniła woda, po wyschnięciu przykryły je warstwy osadów, dzięki czemu przetrwały. Obok odcisków stóp widnieją odciski gazeli – jeśli powstały w tym samym czasie, być może są to ślady polowania.

Gatunek Homo erectus wykształcił się w środkowo-wschodniej Afryce około 1,9 mln lat temu. Na niektórych obszarach jego przedstawiciele przetrwali do 70 tys. lat temu. Prowadzili zbieracko-łowiecki tryb życia. Dane archeologiczne wskazują, że przed milionem lat już kontrolowali ogień. Ten gatunek praludzi pierwszy opuścił macierzystą Afrykę. Ślady jego działalności są odkrywane od zachodniej Europy do południowo-wschodniej Azji. W Polsce takie obozowiska znaleziono w Rusku i Trzebnicy na Dolnym Śląsku.

W ogóle najstarsze odciski stóp odkryto w 1978 roku w Laetoli w Tanzanii (Mary Leakey) – należą do gatunku Australopithecus afarensis, pochodzą sprzed 3,7 mln lat. Odciski jednego z osobników zachowały się w doskonałym stanie. Korzystając z oprogramowania używanego do analiz miejsc zbrodni, naukowcy ustalili, że osobnik ten miał 130 cm wzrostu i poruszał się z prędkością 6,5 km/h. Takie pomiary w stosunku do najnowszych śladów odkrytych w Rutgers Koobi Fora Field także zostaną przeprowadzone.

Świadczą o tym ślady stóp, które zachowały się w warstwach skamieniałego piasku na stromych brzegach stanowiska Rutgers Koobi Fora Field po wschodniej stronie Jeziora Turkana (nazywanego też Jeziorem Rudolfa) w Kenii. Na stanowisku tym ślady stóp odkryto już w 2009 r. W trzech warstewkach sprzed 1,5 mln lat przetrwało ok. 20 śladów.

Wśród nich wyróżniono osoby dorosłe i jedno dziecko. We wszystkich odciskach duży paluch jest równoległy do pozostałych palców, przeciwnie niż u małp człekokształtnych, w których jest odsunięty, co ułatwia wspinaczkę po drzewach. Wszystkie odbite ślady są głębokie, co oznacza, że cały ciężar ciała spoczywał na dwóch kończynach. Ślady te wstępnie przypisano wówczas Homo erectus.

Pozostało 81% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Archeologia
Kolos Konstantyna powrócił do Rzymu. Można go zobaczyć w Muzeach Kapitolińskich
Archeologia
Egipt restauruje piramidę w Gizie. "Dar dla świata XXI wieku"
Archeologia
We włoskim Paestum odkryto dwie nowe świątynie doryckie
Archeologia
Cucuteni-Trypole. Wegeosady sprzed sześciu tysięcy lat
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Archeologia
Szwajcaria. Detektorysta znalazł na polu marchwi biżuterię sprzed 3,5 tysiąca lat