Dylematy podatkowe gminnych jednostek budżetowych

Czy dochód, który jest należny (a później otrzymany) z tytułu wykonywania publicznej działalności statutowej, jest zwolniony z VAT czy też nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem?

Publikacja: 10.01.2017 05:00

Dylematy podatkowe gminnych jednostek budżetowych

Foto: www.sxc.hu

To pytanie, od 1 stycznia 2017 roku nurtuje każdą gminną jednostkę budżetową typu: szkoła, gimnazjum, przedszkole, żłobek, czy też ośrodek pomocy społecznej (OPS), gminny ośrodek pomocy społecznej (GOPS), miejski ośrodek pomocy społecznej (MOPS), dom pomocy społecznej (DPS). Od tego właśnie momentu, czyli od 1 stycznia 2017 roku, po wdrożeniu obowiązkowej centralizacji rozliczeń VAT w gminie, jest to pytanie niezwykle istotne. Szczególnie dla potrzeb zgłoszenia tego dochodu w deklaracji VAT-7 w poz. 10.

Jaka to różnica

Mimo iż z pozoru wydawałoby się, iż obydwa te rodzaje dochodów wynikające z prowadzonej publicznej działalności statutowej (zwolnione od VAT i niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT) nie różnią się między sobą, to jednak w rzeczywistości tak nie jest.

Należy odróżniać statutowe czynności publiczne, które nie podlegają podatkowi VAT, od tych, które są zwolnione od podatku VAT. Wymieniają je bowiem dwa różne przepisy, tj. art. 15 ust. 6 ustawy o VAT oraz art. 43 ust. 1 tej ustawy. Ten pierwszy przepis bardzo ogólnie wypowiada się o publicznej działalności statutowej, która nie podlega opodatkowaniu. Ten drugi zaś mówi już bardzo dokładnie o poszczególnych rodzajach publicznej działalności statutowej, która podlega zwolnieniu od VAT. Przy czym mając na uwadze zasadę lex specjalis derogat legi generali (przepis szczególny uchyla przepis ogólny), pierwszeństwo zawsze będzie miał art. 43 ust. 1 ustawy VAT przed przepisem art. 15 ust. 6 tej ustawy.

Aby na obecną chwilę zakwalifikować statutową działalność publiczną do jednej z dwóch kategorii (albo niepodlegającej podatkowi VAT albo zwolnionej od podatku VAT), należy kierować się następującymi przesłankami.

Po pierwsze: zakwalifikować tę działalność do kategorii zwolnionej od VAT ale tylko wówczas, jeśli spełnia dwa kryteria: jest wymieniona w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT oraz ma charakter odpłatny.

Po drugie: zakwalifikować tę działalność do kategorii niepodlegającej podatkowi VAT (niezależnie od tego, czy ma charakter nieodpłatny czy odpłatny) w pozostałych przypadkach.

Niepodleganie podatkowi VAT lub zwolnienie od tego podatku, łączy niewystępowanie ani podatku należnego, ani naliczonego. Oznacza to, iż w deklaracji VAT-7 nie deklaruje wówczas ani podatku należnego VAT, ani też w konsekwencji nie odlicza się podatku naliczonego od dokonanych zakupów.

Różni je to, że przy czynnościach niepodlegających podatkowi VAT, podatnik VAT nie jest obowiązany obrotu z tego tytułu: ani zafakturować, ani zaewidencjonować, ani zadeklarować, ani nawet ujmować w proporcji sprzedaży. Natomiast przy dochodzie należnym z tytułu działalności zwolnionej od VAT musi bezwzględnie mieć miejsce jego: fakturowanie, ewidencjonowanie oraz deklarowanie. Także ujmowanie w strukturze sprzedaży.

Zwolnienie od VAT jest bowiem specyficznym rodzajem opodatkowania VAT. Mianowicie jest jednym z czterech rodzajów opodatkowania VAT. Trzy inne rodzaje opodatkowania, to trzy stawki VAT, czyli 23 proc., 8 proc. i 5 proc. Stąd dla każdego z tych rodzajów opodatkowania (także dla zwolnienia od VAT) występują trzy ważne obowiązki, tj.: fakturowanie, ewidencjonowanie oraz deklarowanie. Przy obowiązku fakturowania należy poczynić jednak pewne dwa zastrzeżenia. A mianowicie w przypadku gdy płacącymi te należności z tytułu publicznej działalności statutowej są po pierwsze: osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej oraz po drugie: odbiorcy świadczeń zwolnionych od VAT, faktury niekoniecznie muszą być wystawiane. Konieczność ich wystawiania odbywa się wyłącznie na żądanie ww. nabywców (art. 106b ust. 1-3 ustawy VAT).

Właśnie z uwagi na powyższej opisane różnice obydwu rodzajów publicznej działalności statutowej, należy właściwie sklasyfikować pobierane należności z ich tytułu: albo do kategorii zwolnionej od VAT albo niepodlegającej VAT.

Co na to dyrektywa

Dyrektywa unijna nr 112, będąca swoistą konstytucją VAT w Polsce, w art. 13 ust. 2 upoważnia państwa członkowskie aby uznały zwolnione od podatku należności z działalności statutowej wykonywanej przez podmioty należące do sektora finansów publicznych (w tym gminne jednostki budżetowe), za czynności niepodlegające podatkowi VAT. Są to m.in. następujące rodzaje należności: z tytułu opieki i pomocy społecznej (pobierane przez OPS, GOPS, MOPS, DPS i inne), z tytułu opieki nad dziećmi i młodzieżą czy też kształcenia i wychowania (pobierane przez szkoły, gimnazja, przedszkola, żłobki i inne placówki oświatowe) itp. Należą do nich przykładowo: wydawane odpłatnie na stołówce szkolnej posiłki dla uczniów i nauczycieli czy też opłata za wyżywienie i zakwaterowanie pensjonariuszy w DPS. Przy czym podkreślmy, iż chodzi tu o wyłącznie o takie należności, które są pobierane wyłącznie przez podmioty publiczne. Te same należności pobierane przez niepubliczne szkoły czy DPS-y, musiałyby być jednak deklarowane w deklaracji VAT-7 bez żadnego wyjątku. I to nawet wówczas gdyby Parlamentowi, udało się przyjąć w ustawie o VAT przepis odpowiadający treści art. 13 ust. 2 dyrektywy unijnej.

Jednakże należy tu mocno zaakcentować, iż dyrektywa unijna tylko upoważnia, a nie zobowiązuje, państwa członkowskie do zmiany kategorii świadczeń wykonywanych w ramach statutowych zadań publicznych. Żaden kraj członkowski UE nie ma obowiązku przyjąć do swojego porządku prawnego powyższej zmiany. Ma tylko takie uprawnienie. I to od państwa członkowskiego zależy czy takie udogodnienie zostanie wprowadzone. Byłoby to bowiem duże ułatwienie dla ww. podmiotów, które w przypadku przyjęcia takiej opcji, nie byłyby zmuszone deklarować w deklaracji VAT-7 powyższych należności. Na dzień dzisiejszy muszą to zrobić.

Polska do tej pory nie skorzystała z tego unijnego upoważnienia. Nie było też takiej naglącej potrzeby, by to zrobić. Pojawiła się ona teraz po wprowadzeniu centralizacji rozliczeń VAT w samorządach i wynikającej stąd konieczności zadeklarowania przez podległe im jednostki organizacyjne (w tym przez szkoły i DPS-y) odpłatnych świadczeń zwolnionych od VAT.

Inicjatywa ustawodawcza

Omawiana wyżej możliwość zmiany kategoryzacji świadczeń publicznych (ze zwolnionych od VAT na niepodlegające podatkowi VAT), zawarta jest w przepisie art. 13 ust. 2 dyrektywy unijnej. Przepis ten ma następujące brzmienie:

„Państwa członkowskie mogą uznać działalność podmiotów prawa publicznego, zwolnioną na podstawie art. 132, 135, 136, 371, 374, 375, 376 i 377, art. 378 ust. 2, art. 379 ust. 2 i art. 380-390, za działalność, którą podmioty te podejmują jako organy władzy publicznej".

Odpowiednik polski – umieszczony przykładowo w art. 43 ust. 21 ustawy VAT – mógłby przyjąć następujące brzmienie:

„Działalność podmiotów prawa publicznego, zwolnioną od podatku na podstawie ust. 1 oraz przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, uznaje się za działalność, którą podmioty te podejmują jako organy władzy publicznej".

Do przyjęcia takiego przepisu byłaby potrzebna jednak inicjatywa ustawodawcza. Może być ona zgłoszona m.in. przez posłów, senatorów lub radę ministrów (rząd). Także w ramach inicjatywy obywatelskiej poprzez przedłożenie Sejmowi takiego projektu zmiany ustawy o VAT wraz z podpisem 100 tys. zainteresowanych sprawą obywateli.

Taka inicjatywa byłaby możliwa biorąc pod uwagę głównie przepisy Unii Europejskiej, a dokładnie cyt. przepis art. 13 ust. 2 dyrektywy unijnej nr 2006/112/WE. Możliwość taka jest uzasadniona także: uwarunkowaniami obrotu gospodarczego danymi usługami (towarami), świadczonymi w ramach publicznej działalności statutowej oraz specyfiką ich wykonywania. Biorąc również pod uwagę rzecz najistotniejszą, a mianowicie przebieg realizacji budżetu państwa, inicjatywa ta w żaden (nawet najmniejszy sposób) nie obciążałaby budżetu państwa. Ułatwiłaby tylko życie tysiącom szkół publicznych czy też publicznych DPS-ów, nie mówiąc o innych podmiotach prawa publicznego.

podstawa prawna: ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 710 ze zm.)

Komentarz eksperta

Elżbieta Rogala, niezależny ekspert i wykładowca VAT

Zakładając, że podjęta zostanie inicjatywa ustawodawcza, mająca na celu – tylko dla potrzeb VAT – zmianę kwalifikacji statutowych czynności publicznych, ze zwolnionych od VAT na niepodlegające temu podatkowi, to na taką zmianę musi wyrazić jeszcze zgodę Parlament. Mimo iż zmiana ta, nie spowoduje negatywnych skutków budżetowych (będzie neutralna dla budżetu), nie ma pewności na wprowadzenie jej w życie. Nawet gdyby przykładowo jakiś związek lub zrzeszenie miast i powiatów, wystąpił do ministra finansów, posłów lub senatorów z prośbą o podjęcie się tej legislacyjnej inicjatywy, nie jest pewne jej przyjęcie. Pewne jest jedynie to, iż gminne jednostki budżetowe na tej zmianie zyskałyby bardzo wiele. Nie musiałyby bowiem wypełniać poz. 10 cząstkowej deklaracji VAT-7, poświęconej opłatom zwolnionym od VAT. W konsekwencji nie musiałyby też prowadzić w tym zakresie cząstkowej ewidencji sprzedaży VAT, ani też składać ją ministrowi finansów w formie jednolitego pliku kontrolnego (JPK). Przez wprowadzenie tej zmiany w życie budżetowi nie ubyło by dochodów, a jednostkom budżetowym (także innym podmiotom publicznym) ubyłoby koniecznych do wykonania zadań administracyjnych. Powyższa propozycja zmiany legislacyjnej jest zatem głosem w sprawie odbiurokratyzowania gospodarki.

To pytanie, od 1 stycznia 2017 roku nurtuje każdą gminną jednostkę budżetową typu: szkoła, gimnazjum, przedszkole, żłobek, czy też ośrodek pomocy społecznej (OPS), gminny ośrodek pomocy społecznej (GOPS), miejski ośrodek pomocy społecznej (MOPS), dom pomocy społecznej (DPS). Od tego właśnie momentu, czyli od 1 stycznia 2017 roku, po wdrożeniu obowiązkowej centralizacji rozliczeń VAT w gminie, jest to pytanie niezwykle istotne. Szczególnie dla potrzeb zgłoszenia tego dochodu w deklaracji VAT-7 w poz. 10.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona