Adwokat bez aplikacji nie może być dyskryminowany

Taką opinię wyraził rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przed rozprawą w sprawie obywateli Włoch, którzy chcieli wykonywać w swojej ojczyźnie hiszpański odpowiednik zawodu adwokata (sygnatura akt C-58/13 i C-59/13).

Na Teneryfie nie ma aplikacji

Angelo Alberto Torresi i Pierfrancesco Torresi skończyli uniwersyteckie studia prawnicze w Hiszpanii. Następnie uzyskali wpis w charakterze „abogado ejerciente" (praktykującego prawnika) w izbie adwokackiej w Santa Cruz na Teneryfie. Parę miesięcy później zwrócili się do rady adwokackiej w Maceracie we Włoszech o wpis na specjalną listę adwokatów, którzy uzyskali kwalifikacje za granicą. Powoływali się na włoski dekret ustawodawczy nr 96 z 2001 r. wdrażający dyrektywę o wykonywaniu zawodu prawnika. Dyrektywa ułatwia prawnikom, wykonywanie zawodu w państwie członkowskim innym niż to, w którym zostały zdobyte kwalifikacje zawodowe.

Ponieważ lokalna rada adwokacka nie podjęła decyzji w wymaganym terminie, A. i P. Torresi złożyli zażalenia do Consiglio Nazionale Forense (CNF) , czyli włoskiej krajowej rady adwokackiej. Ta z kolei zwróciła się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy dyrektywa o wykonywaniu zawodu prawnika zabrania państwom członkowskim odmawiania, z powodu nadużycia prawa, wpisu na listę adwokatów swoim obywatelom, którzy wkrótce po uzyskaniu tytułu zawodowego w innym państwie członkowskim wracają do kraju pochodzenia.

Pytać Trybunał może nie tylko sąd

W wydanej dziś opinii rzecznik generalny Nils Wahl najpierw wyjaśnił, dlaczego Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do rozpatrzenia sprawy, która została przedłożona przez CNF, który nie jest wszak sądem krajowym, lecz organem samorządu zawodowego prawników w Włoszech.

- Mimo że w skład CNF wchodzą prawnicy, a organ ten rozstrzyga o wnioskach prawników ubiegających się o wpis na listę adwokatów, może on jednak zostać uznany za wystarczająco niezawisły i bezstronny ze względu na istnienie pewnych gwarancji proceduralnych. W rezultacie CNF spełnia te same kryteria co krajowe sądy i tym samym może kierować do Trybunału Sprawiedliwości wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w kwestiach dotyczących prawa Unii Europejskiej – uznał rzecznik.

Prawo Unii tylko dla uczciwych

Dalej rzecznik generalny przypomniał, że nie można powoływać się na normy prawa Unii w celach nieuczciwych lub stanowiących nadużycie. Jednak do stwierdzenia, że doszło do nadużycia konieczne jest zaistnienie dwóch przesłanek.

Po pierwsze musi wystąpić obiektywna okoliczność, że pomimo formalnego poszanowania wymogów stawianych przez unijne przepisy, nie został osiągnięty cel tych regulacji. Po drugie podmiot, któremu zarzuca się nadużycie, działał z zamiarem wykorzystania przepisów Unii do osiągnięcia korzyści stwarzając sztucznie warunki potrzebne do jej uzyskania. Ustalenie, czy te dwa elementy istnieją w konkretnej sprawie należy do sądu krajowego.

Prawnik swobodny na wspólnym rynku

W ocenie Nilsa Wahla przysługujące obywatelom UE prawo wyboru państwa, w którym chcą oni uzyskać tytuł zawodowy, jest nieodłącznym elementem wykonywania w ramach jednolitego rynku podstawowych swobód gwarantowanych w traktatach Unii Europejskiej. Dyrektywa sprawiła, że warunek skorzystania z tego prawa jest w każdym państwie identyczny: wystarczy przedstawić właściwemu organowi w państwie przyjmującym (w tym przypadku – Włoch) zaświadczenie o wpisie na listę adwokatów innego państwa członkowskiego (tu – Hiszpanii).

To jedyny wymóg. Dyrektywa nie pozwala uzależniać rejestracji prawnika w przyjmującym państwie członkowskim od spełnienia innych warunków np. przeprowadzenia rozmowy w celu ustalenia znajomości języków lub obowiązku ukończenia praktyki zawodowej w państwie przyjmującym.

- Skoro nie jest wymagane uprzednie doświadczenie zawodowe, aby wykonywać zawód na przykład „abogado" w Hiszpanii, nie ma powodu, dla którego takie doświadczenie miałoby być wymagane, aby posługując się tym samym tytułem zawodowym („abogado"), wykonywać zawód w innym państwie członkowskim – stwierdził rzecznik.

Zdaniem Nilsa Wahla nieistotne jest w świetle przepisów dyrektywy, że prawnik jest obywatelem przyjmującego państwa członkowskiego.

- Sama okoliczność, że obywatel decyduje się uzyskać tytuł zawodowy prawnika w innym państwie członkowskim w celu odniesienia pożytku z korzystniejszych przepisów, nie stanowi nadużycia prawa – uznał rzecznik generalny.

Rzecznik generalny podkreślił jednak, że jeśli władze przyjmującego państwa członkowskiego w konkretnym przypadku podejrzewają nieuczciwe zachowanie i po dokładniejszym zbadaniu ustalą, że spełnione są zarówno obiektywne, jak i subiektywne przesłanki zaistnienia nadużycia, są one uprawnione do oddalenia wniosku z powodu nadużycia prawa. W tych szczególnych przypadkach dyrektywa przewiduje także możliwość zwrócenia się o współpracę do organów państwa członkowskiego, w którym został uzyskany tytuł.

Opinia rzecznika generalnego nie wiąże Trybunału Sprawiedliwości, jednak często jest identyczna jak wydany później wyrok.