Ankieta "Rzeczpospolitej": Mirosław Woroniecki (Europa Plus Twój Ruch, miejsce 2, okręg nr 3, podlasko-warmińsko-mazurskie)

1. Przyszłość integracji. Czy Unia Europejska powinna pozostać dalej związkiem państw, zmierzać w kierunku federalizacji, czy też stawać się w dłuższej perspektywie superpaństwem?

Mówiąc o kierunku integracji europejskiej musimy pamiętać o dotychczasowych doświadczeniach w budowie struktur unijnych. Początkowo według koncepcji J. Monneta  decyzje dotyczące wspólnot europejskich starano się przenieść ze sfery polityki mogącej narazić idee wspólnotowe na długotrwałe dyskusje i spory do sfery technicznych konieczności wynikających tak z dążenia do stworzenia systemu bezpieczeństwa jak i odbudowy gospodarczej Europy. Stąd też model organizacyjny  z niewielkimi modyfikacjami (istnienie od 1957 roku Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego przekształconego w 1962 roku w Parlament Europejski, który do roku 1979 nie był organem wybieralnym) odpowiadał modelom właściwym dla organizacji międzynarodowych, w których uczestniczą reprezentacje państw narodowych. Powszechne europejskie wybory do Parlamentu Europejskiego były jednym z czynników stopniowo zmieniających koncepcje integracji europejskiej poprzez wzmocnienie roli tego organu i wprowadzenie instytucji demokracji bezpośredniej tj. Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej, co nastąpiło w Traktacie Lizbońskim. Jednocześnie w dalszym ciągu poziom demokracji w instytucjach Unii Europejskiej nie odpowiada poziomowi demokracji jaki osiągnęły państwa narodowe w XX wieku. Obiektywnie istniejąca obecnie konieczność pogłębienia integracji i dalszej demokratyzacji procesów podejmowania decyzji w instytucjach Unii Europejskiej siłą rzeczy wymusi federalizację według koncepcji unitarystycznej (powołania jednolitej struktury administracyjnej) , a nie konfederalistycznej (przyznającej władzy federalnej uprawnienia określane przez państwa członkowskie).Unitarystyczna koncepcja federalizacji może ograniczać niektóre atrybuty suwerenności państw członkowskich np. w zakresie nakładania podatków, prawa nullifikacji tj. unieważniania części lub całości aktów  prawa wspólnotowego wobec danego kraju lecz nie znosi pełni suwerenności pozostawiając prawo do secesji (wystąpienia), zapewniając respektowanie tradycji i kulturowej odrębności przy uregulowaniu konfliktów jakie w tej sferze mogą wywoływać  różnice prawne w poszczególnych krajach członkowskich.

2. Euro. Kiedy i na jakich warunkach Polska powinna przystąpić do Unii Walutowej i przyjąć Euro?

W mojej ocenie prawnej Polska przystępując do Unii Europejskiej jednocześnie zobowiązała się do przyjęcia wspólnej waluty Euro i stała się członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej, chociaż w zakresie ograniczonym. Polega on na tym, że wobec naszego kraju nie stosuje się tych środków, które są właściwe dla państw posiadających wspólna walutę. Mechanizm przewidziany w prawie europejskim przewiduje czasowa derogację (uchylenie obowiązywania przepisów regulujących kwestie wspólnej waluty objęte wyłącznymi kompetencjami Unii Europejskiej i nie uczestniczenie w podejmowaniu decyzji odnoszących się do strefy euro). Derogacja nie oznacza jednak trwałego uchylania się od obowiązku osiągnięcia kryteriów konwergencji (zbieżności warunków umożliwiających wprowadzenie wspólnej waluty). Zgodnie z treścią przepisów art.140 ust.2 i 3 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w wypadku osiągnięcia przez państwo członkowskie warunków konwergencji można uchylić derogację, a po przeprowadzeniu stosownej procedury Rada Unii Europejskiej może wydać decyzję o uchyleniu derogacji, a także określić kurs konwergencji tj. kurs po którym waluta narodowa będzie przeliczona na euro. W tej sytuacji postawione pytanie należy sprowadzić jedynie do odpowiedzi jakich  starań należy dołożyć aby osiągnąć kryteria konwergencji pozwalające na przyjęcie wspólnej waluty ? Ze względu na zaniechanie dokonania zmian w obowiązującej Konstytucji RP zmieniających postanowienia o Narodowym Banku Polskim, Trybunale Stanu czy Radzie Polityki  Pieniężnej  - jako adwokat mogę odpowiedzieć, że należy to zrobić niezwłocznie po dokonaniu zmian w Konstytucji RP. Zmiany natomiast powinny być wprowadzone  życie najpóźniej w momencie spełnienia ekonomicznych warunków umożliwiających realna konwergencję. W mojej ocenie w najbliższej kadencji Parlamentu Europejskiego powinien zostać sporządzony harmonogram działań integracyjnych umożliwiający każdemu państwu członkowskiemu realna ocenę stanu przygotowania i możliwości integracyjnych nie tylko w odniesieniu do wspólnej waluty lecz i innych działań jak np. realizacji wspólnych polityk czy budowy wspólnej armii.

3. Unia Bankowa. Czy, kiedy i na jakich warunkach Polska powinna wejść do Unii Bankowej?

Zagadnienie przystąpienia do Unii Bankowej powinno być rozpatrywane w pewnej łączności z osiągnięciem warunków konwergencji  umożliwiających przyjęcie wspólnej waluty chociażby ze względu na zmniejszenie oprocentowania kredytów i depozytów do wysokości obowiązującej w strefie euro. Ustalenie kryteriów ekonomicznych nawet przy założeniu istnienia harmonogramu, o którym wyżej pozostawiłbym jednak do rozstrzygnięcia ekonomistom.

4. Polityka energetyczna i klimatyczna. Co ważniejsze: środowisko czy gospodarka. Jakie powinny być polskie priorytety w sprawie bezpieczeństwa energetycznego i wspólnej polityki energetycznej UE. Czy Europa powinna być bardziej niezależna energetycznie – jak to osiągnąć. Czy Unia Europejska powinna iść w kierunku dalszego zaostrzenia prawa ochrony środowiska, bez względu na koszty jakie poniosą państwa/ przedsiębiorcy?

W dzisiejszej sytuacji Polski i Europy nie ma alternatywy dla korzystania z dotychczas eksploatowanych kopalnianych źródeł surowców energetycznych, co nie oznacza możliwości zaniechania prowadzenia badań, prac i rozwoju inwestycji w odnawialne źródła energii. Tym bardziej, że obecnie istnieją możliwości finansowania ich prowadzenia w całości lub w części ze źródeł unijnych. Sfera energetyki ze źródeł odnawialnych może być dla gospodarki polskiej motorem rozwoju i innowacyjności, co przy braku własnych wysoko zaawansowanych technologii przemysłowych w innych gałęziach przemysłu stwarza szanse rozwojowe zarówno dla polskiej nauki jak i gospodarki w opracowywaniu i wdrażaniu drogich obecnie lecz z czasem coraz bardziej popularnych i tańszych rozwiązań w tej dziedzinie.

Wspólna polityka energetyczna w Europie w sposób oczywisty będzie uwzględniała alternatywne źródła energii lecz dzisiaj powinna przede wszystkim realizować potrzeby bezpieczeństwa energetycznego zarówno w zakresie uniezależnienia się od dostaw z Rosji przy możliwym wykorzystaniu zasobów lokalnych, europejskich jak i amerykańskich. W tym celu nastąpić musi rozbudowa europejskiego systemu przesyłowego w sposób zapewniający wielokierunkowość dostaw, zaniechanie prób wprowadzania restrykcyjnych regulacji prawnych dotyczących pozyskiwania gazu łupkowego, podjęcie próby stworzenia warunków dla konsolidacji zakupów nośników energii wbrew partykularnym interesom koncernów paliwowych.

Zaostrzanie przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego jako nieuchronne wobec skali jego eksploatacji musi być rozumne tzn. powinno uwzględniać zarówno aktualne potrzeby gospodarcze jak i kierunki planowanego rozwoju. Przykładowo jedynie trzeba wskazać, że zamykanie dzisiaj kopalni jest nieuzasadnione albowiem w perspektywie alternatywne technologie i ceny energii same spowodują rezygnacje z paliw kopalnianych.

5. Unia gospodarcza. Jak daleko powinna sięgać współpraca gospodarcza. Czy powinno dojść do harmonizacji podatkowej i budżetowej w ramach państw członkowskich UE?

Granice współpracy gospodarczej wyznaczane są jedynie jej opłacalnością dla współpracujących przedsiębiorców. Sprawna gospodarka europejska stanie niebawem przed realnym wyzwaniem ze strony amerykańskich gigantów, ponadnarodowych korporacji o najwyższych parametrach efektywności i zapewnionym tanim dostępie do źródeł energii. Będzie to wynikiem przyjęcia negocjowanego przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską od lipca 2013 roku porozumienia w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa Handlowego i Inwestycyjnego. Według skąpych informacji jakie dochodzą do wiadomości opinii publicznej - założenia negocjowanego porozumienia mogą doprowadzić do dyktatu reguł wolnego handlu przez wielkie spółki zachodnioeuropejskie i północnoamerykańskie. Z niewiadomych względów dziennikarze i obywatele nie mają dostępu do toczących się w ramach negocjacji dyskusji. Faktem jest, że     współpraca gospodarcza nie tylko w Europie jest coraz ściślejsza nie może się ona jednak odbywać na podstawie zasad przyjmowanych poza zasięgiem demokratycznej kontroli. Dlatego właśnie tak ważna jest demokratyzacja procesów decyzyjnych w Unii Europejskiej. Stopniowa harmonizacja podatkowa i budżetowa państw członkowskich jest nieodzowna wobec  pogłębiania integracji politycznej i konieczności  stworzenia realnego budżetu unijnego pozwalającego finansować wspólne polityki czy w przyszłości wspólna armię.

6. Wspólny rynek i swoboda przepływu osób. Jakie wysiłki należy podjąć na rzecz wzmocnienia wspólnego rynku w UE? Jak przeciwdziałać coraz silniej pojawiającym się w UE tendencjom do ograniczenia jednej z fundamentalnych zasad UE – swobodnego przepływu osób?

Budowa wspólnego rynku nie została zakończona. O ile możemy mówić o istniejącym wspólnym rynku towarów, który funkcjonuje w pełni  - to z pewnością nie możemy tego powiedzieć o wspólnym rynku usług . W dalszym ciągu państwa członkowskie stwarzają - często wbrew regulacjom unijnym – bariery dla podejmowania działalności gospodarczej w zakresie usług  - szczególnie wobec przedsiębiorców pochodzących z nowo-przyjętych do Unii Europejskiej krajów. Stan taki wymaga ścisłego przestrzegania prawa traktatowego, wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a przede wszystkim podejmowania akcji sądowych w każdym wypadku naruszenia prawa czemu sprzyjać ma regulacja dotycząca trans- granicznej pomocy prawnej, obowiązek wprowadzenia której jest ignorowany przez szereg państw członkowskich w tym Polskę. Coraz częściej w wielu krajach europejskich pojawiają się również pomysły ograniczania swobodnego przepływu osób, co rzekomo ma chronić rozwinięte systemy pomocy socjalnej, lokalne rynki pracy i bezpieczeństwo, a w praktyce utrudnia m.in. świadczenie usług i sprzyja rozbudzeniu postaw ksenofobicznych, dyskryminacji, a nawet wrogości do pracowników migrujących. Przewidziana w art.45 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej zasada wolnego przepływu pracowników oraz wynikające z dyrektywy prawo obywateli unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw unijnych jest fundamentalną zasadą , która nie może podlegać zmianom.

7. Polityka rolna. Czy należy utrzymać na obecnym poziomie pomoc dla rolnictwa w krajach UE? Czy UE powinna rozważyć inną alokację tych środków np. na rozwój  innowacyjnej gospodarki.

Pieniądze przyznawane Polsce w ramach Wspólnej polityki rolnej obejmują zarówno dopłaty bezpośrednie jak i środki na modernizację rolnictwa i rozwój wsi. Do roku 2020 poziom dopłat bezpośrednich nawet nieznacznie wzrośnie lecz wysokość środków na rozwój obszarów wiejskich spadnie o ponad 25%. Niezależnie od tego, że dopłaty bezpośrednie są dla gospodarstw rolnych bardzo istotnym elementem dochodu to niestety nie stanowią one podstawy do przebudowy i modernizacji gospodarki rolnej. W przyszłej kadencji Parlamentu Europejskiego wraz ze spodziewana reformą polityki rolnej większe fundusze musza zostać przeznaczone na rozwój gospodarczy i społeczny obszarów wiejskich przy jednoczesnym zmniejszeniu dopłat bezpośrednich. Większe fundusze z ogólnych środków na pomoc małym i średnim przedsiębiorcom powinny zostać skierowane na obszary wiejskie.

8. Budżet UE. Jak duży budżet powinna mieć Unia Europejska. Jeśli większy niż dziś, to proszę wskazać źródła dochodów (podatek europejski, podatek od transakcji finansowych, większy udział w dochodach podatkowych państw UE?). Czy powinien powstać osobny budżet strefy Euro.

Jak już to wyżej było podniesione budżet Unii Europejskiej wymagać będzie zasadniczego zwiększenia jeżeli przystąpi się do federalizacji państw unijnych, a nawet wcześniej jeżeli zaistnieje zdecydowana wola polityczna dla zintensyfikowania europejskiej polityki finansowej. Zarówno euro obligacje jak i konstrukcja udzielania pomocy finansowej państwom członkowskim, bankom czy też podmiotom zewnętrznym pozostającym poza unią wymaga tworzenia własnych źródeł finansowania budżetu, którego celem byłoby pełne oderwanie się od dotychczasowego sposobu finansowania instytucji unijnych z wpłat członkowskich państw. Wysokość budżetu unijnego powinna być skorelowana z harmonogramem pogłębienia integracji europejskiej i przewidywać wysokość budżetu ze wskazanych źródeł na każdy kolejny etap integracji. Taki scenariusz wymaga podjęcia decyzji o wprowadzeniu podatku np. od transakcji finansowych , a w dalszej perspektywie europejskiego podatku od towarów i ustalenia jego stawki pomniejszającej wysokość stawki tego podatku krajowego.

9. Rozszerzenie UE. Czy opowiada się Pan/Pani za rozszerzeniem UE na nowe kraje (jeśli tak to jakie? np. Ukrainę, Mołdowę, Gruzję, Turcję), nawet kosztem zmniejszenia funduszy strukturalnych dla  Polski w przyszłości.

Rozszerzenie Unii Europejskiej o nowe kraje członkowskie będzie ściśle uzależnione od koncepcji federalizacji jaka zostanie przyjęta przez kraje, które ostatecznie będą ją tworzyć. Zakładając, że będziemy mówić o Europie jako o państwie federacyjnym, a nie konfederacji to na obecnym etapie muszą zostać dopracowane mechanizmy instytucjonalne i finansowe żeby można było określić jasno zasady jakie będą obowiązywać w tak ukształtowanej państwowości europejskiej. Bez przyjęcia takiej wizji trudno jest mówić o jej powiększaniu. Natomiast jeżeli w efekcie powstałaby unia dwóch czy nawet „wielu prędkości" o różnym stopniu integracji, to naturalnie możliwe jest pojawianie się na różnych stopniach integracji różnych państw podzielających jednakże wartości europejskiej cywilizacji zachodniej.

10.Polityka wschodnia i polityka obronna. Jakie powinny być polskie priorytety w sprawie wspólnej polityki wschodniej Unii Europejskiej. Jakimi instrumentami powinno się posługiwać państwa i/lub Unia Europejska w celu wzmocnienia możliwości obronnych Polski i Unii.

Polska nie powinna aspirować do samodzielnego kreowania polityki wobec Rosji. W stosunkach ze wschodnimi sąsiadami tak jak dotąd cele polityki unijnej dobrze realizowane były w ramach Partnerstwa Wschodniego. Wobec Rosji zmiana polityki zagranicznej Unii Europejskiej następuje w znacznym stopniu pod presja USA. W efekcie zwiększenie obecności militarnej w Polsce sił NATO stworzy podstawy do poważnego potraktowania w państwach unijnych tworzenia europejskiej armii zdolnej do osiągania celów operacyjnych podobnie jak armia USA. Z naszej jednakże perspektywy cele obronne najlepiej spełni włączenie Polski do strefy Euro, dalsza integracja w ramach Unii Europejskiej i rozbudowa instalacji amerykańskiej tarczy antyrakietowej.